Afl. 6. IFFR 2010: Voortreffelijke vorm en indrukwekkende inhoud

Beklemmend, grappig, vreselijk, origineel, geweldig, saai, groots, emotioneel, hilarisch, verschrikkelijk, realistisch, ongeloofwaardig, voortreffelijk, goed. Alles is van toepassing op het 39ste Rotterdamse filmfestival. De hoogtepunten van 2010 zijn al net zo divers: goede, maar vreselijke films over oorlog (Lebanon, Russian Lessons), meeslepende drama’s (Single Man, Yo, Tambien), geinige comedies (Trotsky, Barons) en mooie docu’s (Frau 5 Elefanten, Like water thru stone).

Oorlog
Vorig jaar leek de Tweede Wereldoorlog in de bioscopen weer te zijn begonnen met filmhits als The Reader, Inglourious Bastards en Valkyrie. Dit jaar staan meer recente oorlogen in de aandacht (zie The Hurtlocker). Ook op het IFFR klinken de schoten van dichtbij: Lebanon laat de beklemmendheid en de gruwel van de Libanese oorlog vanuit een tank zien. De meest beklemmende oorlogsfilm in jaren. Ordinary People, over executies in voormalig Joegoslavië, is niet minder gruwelijk: de film toont heel sec de executies en hoe de schutters daar mee om gaan. Hoe kort het tegenstribbelen duurt van een debutant-schutter en hoe snel de apathie toeslaat. De docu Russian Lessons is een regelrechte aanklacht tegen het Russische regime. De film laat van dichtbij zien hoe Rusland in Georgië bevolkingsgroepen tegen elkaar uitspeelt en hoe de Russische regering die oorlog goedpraat in de Westerse media. En hoe Rusland dat al jaren doet (Tsetsjenië, Abkhazia). Afschuwelijke beelden, getuigenverslagen en smerige politieke spelletjes zorgen voor een woedend en tegelijk verslagen gevoel bij de kijkers.

Groene films
Ondanks dat geheel Afrika veel aandacht kreeg op het Filmfestival, zag ik veel films uit Iran. In Green Days, My Teheran for Sale en Nobody knows about Persian Cats draait het telkens om de strijd tussen wat mag in het land van de mislukte Groene Revolutie van afgelopen zomer en wat individuele mensen willen. De vrijheid om te stemmen, te protesteren, te zeggen en zelfs om te zingen wat je wil, is sterk beperkt. Alle drie de films hebben een bijna docu-achtige sfeer, terwijl het echt om speelfilms gaat. Er is dan ook veelvuldig gebruik gemaakt van archiefbeelden en niet-professionele acteurs die min-of-meer zichzelf spelen. Vooral Nobody knows… over allerlei popmuzikanten die geen plek hebben om te oefenen of op te treden is een goede film.

Docu’s
Bijna werd een docu de publieksfavoriet. En niet voor niets. Die Frau mit den 5 Elefanten is een prachtig portret van de 86-jarige Oekrainse Svetlana Geier, die na 65 jaar vanuit Duitsland terugkeert naar haar geboorteland. Een indrukwekkend leven leidde ze en dat gaat nog even door, want ze is druk doende met de vertaling vanuit het Russisch van vijf dikke Dostojevki-romans in het Duits. Amusant is Do it again, over een Amerikaanse muziekjournalist die hemel en aarde beweegt om The Kinks weer bij elkaar te brengen. Wat de Nederlandse bijdragen betreft is Mijn Enschede een halfslachtige docu, waarin de maakster niet kan kiezen tussen onderzoeksjournalistiek (naar de oorzaken/schuldigen van de vuurwerkramp) en ego-docu (wat deed de ramp met mij en met anderen?). Dan is het compleet egocentrische Het Hemelse Leven een stuk beter gelukt. In deze film vraagt maker Jesse de Jong zich af waarom hij niet gelukkig is in de stad en trekt naar het platteland om in een woongroep te gaan leven, met een Frans Bromet-achtige docu als gevolg.

Beste docu’s
1. Russian Lessons (Nekrasov, Konskaya, Rus)
2. Die Frau mit den 5 Elefanten (Jendreyko, Zwi)
3. Like water through stone (Marilia Rocha, Bra)
4. Do it again (Patton-Spruill, USA)
5. Het hemelse leven op aarde (De Jong, Ned)

Best korte films
1. Beautiful (Verbunt, Ned): eenvoudig idee, werkt direct op je ziel: 16 webcams registreren 16 mensen die ongegeneerd meezingen met een gevoelige Christina Aguilera-song over schoonheid.
2. In a lonely place (Westendorp, Kootstra, Diemel, Ned): een pracht animatie met foto’s uit een Humprey Bogart-film.
3. Shoum (Zdjelar, Serv): saai in beeld gebracht, maar erg grappig: een man uit Belgrado luistert naar Shout van Tears for Fears en doet pogingen de tekst op te schrijven.
4. Anna Blume (Dantcheva, Bul): een vrolijke animatie op basis van een gedicht van dadaïst Kurt Schwittert.
5. Dusk (Olaf, Ned): Wederom een prachtige short van fotograaf Erwin Olaf. Met een berg geld en het juiste verhaal zie ik hem de richting van collega Corbijn en ook Tom Ford wel ingaan en een mooie speelfilm maken.

Films.nl
Jammer genoeg waren er niet zulke Nederlandse uitschieters als op de voorgaande edities (Links, TBS, Kan door huid heen). Een film als Vlees (absurde erotische carnivorendetective) slaat, ondanks de Van Warmerdam-achtige elementen, de plank mis en ook het interessantere Hunting & Zn. (boulimiaans zwangerschapsdrama) loopt ongeloofwaardig uit de hand. Mooi, maar ook niet bijster goed is het WOII-drama De Vliegenierster van Kazbek. Gelukkig waren er het sterke crisis-debuut Win/win (overtuigende rol van nieuwkomer Oscar van Rompay!), de goede nieuwe Marc de Cloe-film Shocking Blue (jongeren hebben de bollenstreekblues) en de voortreffelijke autobiofilm My Queen Karo (communekind van de rekening).

Vorm voor inhoud
Kunst en cinema lopen in Rotterdam soms vloeiend in elkaar over. De nieuwe film van Taiwanese held Tsai Ming-liang, Visage, werd zelfs in samenwerking met en in het Louvre gemaakt. Het levert een visueel kunstwerk op, maar lang niet zo’n sterke film als zijn eerdere werk. Pepperminta van beeldend kunstenaar Pipilotti Rist is een spetterend regenboogorgasme met jammer genoeg een kinderachtig slap verhaal. Al maakt de vorm veel goed. Dat is zeker het geval bij Symbol van Matsumoto Hitoshi. In feite bestaat deze film uit twee ideeën. Een man wordt wakker in een witte, lege ruimte waarin allerlei verborgen vakjes zitten – die allerlei geheimen prijsgeven. Check hier de trailer om een klein beetje meer beeld te krijgen. Jammer genoeg wordt dit gegeven doorbroken door een tweede, realistische verhaallijn over een bokser die zich opmaakt voor een wedstrijd. Ondanks dat de verhaallijnen bij elkaar komen, is de meerwaarde van het realistische deel nihil. Dit komt voornamelijk omdat het gegeven van de man in de witte ruimte magistraal in eenvoud is en uitbundig, hilarisch, fantastisch en angstaanjagend in zijn uitvoering.

Banjo’s, bolle buiken, homo’s en moeders
Als je tientallen films tijdens een festival ziet, ga je je soms door de veelheid van verhalen en motieven vervelen. Je gaat opvallende overeenkomsten zien, die natuurlijk nergens op slaan, maar net zo goed het tijdsgewricht kunnen samenvatten: Ik turfde twee banjo’s (Fantastic Fox, Do it again) en drie accordeons (Kazbek, Autumn Adagio, Green Days), een hele berg zwangere buiken (Hunting & Zn., Refuge, Shocking Blue, Like Water), twee seksende slagers (Vlees, Eyes wide open), vrouwen die buiten spel komen te staan door de relatie van twee mannen (Spring fever, Refuge, Single Man, Eyes Wide Open), ongewone moeder-zoon-relaties (J’ai tue ma mère, Mother, My Son My Son), tulpen (Shocking Blue, Life During Wartime) en tot drie maal toe Dragan Bakema (Hunting, Shocking, Karo).

* In de rubriek Film-O-Fictie op zijn weblog Graanvanger besteedt zeer korte verhalenschrijver Bert Vanger meer aandacht aan dit soort elementen van IFFR-films.

Naam & faam
Qua grote namen levert Ozon na het vreemde Ricky weer een erg mooi drama af (Le Refuge) en Herzog revancheert zich nog tijdens het festival voor zijn zeperd Bad Lieutenant met het, niet alleen door David Lynch geproduceerde, maar ook beïnvloedde drama My Son, My Son, What have you done. Het vervolg op Happiness (Life During Wartime) van Todd Solondtz is vermakelijk in z’n ongemakkelijke scènes, maar niet opmerkelijk goed. Ook Tetro van F.F. Coppola zit goed in elkaar, maar duurt te lang om volledig te kunnen boeien. Ondanks dat de oude meester zich liet inspireren door het werk van Almodovar.

Verse films
Op het IFFR van 2010 wederom weer veel nieuwe filmmakers. Van de Spaanse Pastor & Naharro had ik niet eerder gehoord, toch werd hun emotionele romkom Yo, Tambien de publieksfavoriet. Terecht, want de relatie tussen de vrouw die vaak down is en de man die altijd Down zal blijven, wordt prachtig verteld. Ook voortreffelijke films als Paju, Alamar, Eyes wide open, The Trotsky en Les Barons komen van onbekende filmmakers en verdienen een groter publiek dan enkel op dit filmfestival. Vanwege het mooie drama, het goede spel (Colin Firth, Julianne Moore) en de prachtige vormgeving werd A Single Man van debutant (maar geen onbekende naam, want bekend als kledingontwerper) Tom Ford de film van het festival.

Beste lange films

- 9 -

1. A Single Man (Ford, USA)
2. Yo, Tambien (Pastor & Naharro, Spa)
3. Lebanon (Maoz, Isr)
4. Symbol (Hitoshi, Jap)
5. Fantastic Mr. Fox (Anderson, USA)

- 8,5 -

6. The Trotsky (Tierney, Can)
7. Un Prophete (Audiard, Fra)
8. Le Refuge (Ozon, Fra)
9. Eyes wide open (Tabakman, Isr)
10. Shocking Blue (De Cloe, Ned)

- 8 -

11. Mother (Bong, Z-Kor)
12. My Queen Karo (Van den Berghe, Ned)
13. Paju (Park, Z-Kor)
14. Alamar (Gonzalez, Mex)
15. My Son, My Son, What have you done (Herzog, USA)

- 7,5 -

16. Life During Wartime (Solondz, USA)
17. Pepperminta (Rist, Zwi)
18. Nobody knows about Persian Cats (Ghobadi, Iran)
19. Miyoko (Yoshifumi, Jap)
20. Les Barons (Nabil, Bel)
21. Visage (Ming-liang, Taiw)
22. Tetro (Coppola, USA)
23. Air Doll (Kore-eda, Jap)
24. Win/win (Van Heusden, Ned)
25. Les Signes Vitaux (Deraspe, Can)

- 7 -

26. The Time that Remains (Euleiman, UK)
27. Reykjavik – Rotterdam (Jonasson, Ysl)
28. Lost Persons Area (Strubbe, Bel)
29. Rabia (Cordero, Spa)
30. Skeletons (Whitfield, UK)
31. J’ai tue ma mere (Dolan, Can)
32. Green Days (Mahkmalbaf, Iran)
33. The Ape (Ganslandt, Zwe)
34. Ordinary People (Perisic, Serv)
35. My Teheran for Sale (Moussavi, Iran)

Slechtste lange films

1. Valhalla Rising (Refn, Den)
2. Spring Fever (Ye, HongK)
3. Dogtooth (Lanthimos, Gr)
4. Bad Lieutenant (Herzog, USA)
5. Police, adjective (Porumboiu, Roem)

(vetgemarkeerde titels uit bovenstaande lijst gaan nog of draaien al in landelijke filmhuizen, aan veel titels zal de Recensent nog uitgebreid aandacht besteden ten tijden van hun releasedata - rood en vet gemarkeerde titels linken naar een uitgebreidere recensie)

Ricco van Nierop

Relevante recensies op de Recensent:
IFFR 2010 - Vooruitblik
IFFR 2009 - Verslag
IFFR 2009 - Vooruitblik
IFFR 2008 - Verslag
IFFR 2008 - Vooruitblik
IFFR 2007 - Verslag
IFFR 2007 - Vooruitblik
IFFR 2006 - Verslag
IFFR 2006 - Vooruitblik
IFFR 2005 – Verslag
IFFR 2004 – Scenes from a festival 1
IFFR 2004 – Scenes from a festival 2
IFFR 2004 – Vooruitblik