'Hij staat te kijken naar z'n boom'

Crossing Border 2016 trapt af waar het twaalf maanden terug eindigde: in het Paard van Troje. Vorig jaar sloot Salman Rushdie het festival af in de popzaal, terwijl de dagen ervoor de Koninklijke Schouwburg nog het festivalhart was. Het chique Voorhout ligt nu achter ons en de Grote Markt met het Paard ertegenover is dit jaar het centrum waar literatuur en muziek met elkaar versmelten.

De aftrap was meteen een mooi voorbeeld van zo’n versmelting: de Haagse band Smutfish, rondom kunstenaar Melle de Boer, presenteerde haar album ‘De vis die niet kon zwemmen.’ Een project met een lange aanloop: de band vroeg de afgelopen tijd een hele reeks schrijvers om Smutfish-songs te hertalen naar het Nederlands. De eerste die reageerde was Freek de Jonge. Melle de Boer op het podium achter z’n orgeltje hierover: ‘Ik had niet eerder in het Nederlands gezongen, dus het voelde heel vreemd in het begin. Toen heb ik het heel veel geprobeerd, het Amerikaanse gevoel uit mijn zang gehaald, en ja, toen moest het maar.’ De Jonge vertaalde ‘Devils’: ‘En de wereld zit vol duivels / en sommigen zijn dwaas / Maar er zijn ook slimme duivels bij die / spelen over jou de baas.’

Het is direct het enige liedje dat Melle de Boer solo brengt deze avond. De rest van de avond staat zijn vaste band om hem heen. Vast, maar wel met nieuwe drummer, af en toe een toetsenist en de invalbassist die achtergrondzang doet, terwijl de vaste bassist er ook gewoon was. Zoals we van de vorige toer van de band gewend zijn, worden de liedjes voorzien van vintage De Boer-tekeningen op scherm – vaak nog wel met een originele Engelstalige teksten erbij. Hoogtepunt is de zwaan die in beeld komt als de band een ‘oehoee oeehoe’-koortje zingt. De zwaan heeft een tekstballonnetje boven zijn hoofd waarin enkel ‘oe’. De droge humor van de afbeeldingen werkt nog beter met de Nederlandstalige teksten. Enkele tekstdichters zijn aanwezig en lezen ook voor uit eigen werk.

Joubert Pignon waarschuwt de bezoekers: ‘Het is tamelijk fantastisch voor zo’n geweldige band te staan, maar ik voel me wel schuldig, want jullie willen Smutfish horen, ik hou dat alleen maar op met mijn verhalen. Ga gerust even naar de wc, daar worden mijn verhalen niet slechter van.’ Zijn droogkloterige teksten passen goed op deze avond. Tijdens de voordracht van Leon Verdonschot ga ik wel naar de wc, zijn verhaal over John Hiatt die een Amsterdamse afkickkliniek bezoekt, las hij bij een vorige verschijning op Crossing Border ook al voor. Toepasselijk was het wel, want zijn Smetvis-bijdrage heet ‘Kom en schenk de glazen vol’ en dicht ik een Spinvis-achtige hit-potentie toe.

Lévi Weemoedt slaat met zijn flauwe gedichten over drank en overspelige vrouwen ook goed aan bij het publiek, al kan ik persoonlijk zijn vertaalde Smutfish-tekst een stuk beter waarderen, ‘Jugling wolves’ wordt bij hem: ‘Welkom in Huize Wanhoop / waar verdriet kleeft aan de muur / Het plafond is uitgebeten / van de ruzies en het zuur.’ De Vlaamse dichter Max Greyson leest enkele humoristische verzen voor: ‘Ik botste tegen een clochard, op Antwerpen Centraal, ‘Touché’, zegt-ie.’

Martijn Benders leest geen eigen werk, want ‘hij heeft al zoveel gezegd’, maar zingt wel mee met zijn bewerking van ‘I see myself in everyone’s eye’. Het refrein is een droefgeestige meezinger geworden: ‘Ik zie mezelf in iedereen terug / de tijd dat je leeft vervliet zo vlug / Van de wieg tot morsdood op je rug / Ik zie mezelf in iedereen terug.’

Het meezing-gehalte wordt nog wat opgevoerd bij Jaap Boots. Ook hij leest geen eigen werk, maar zingt mee en speelt nog een potje mondharmonica bij ‘Kraai’. De bewerking van ‘Trouble’ heeft in de Boots-versie een draai gekregen. Melle: ‘Bij mij ging dit lied over angsten en bij Jaap ook, maar hij omarmt die angsten juist.’

Smutfish, voor de gelegenheid omgedoopt tot Smetvis staat een partijtje goed te spelen deze avond! Misschien komt het door de bijzondere gelegenheid, de uitgebreidere band, de zingende vertalers, de nieuwe (ietwat funkier) drummer – of gewoon omdat het altijd al een erg fijne band is geweest. De laatste song is een duet tussen Melle de Boer en bassiste Janneke Nijhuijs. Van het album ‘Trouble’ (2015) vertaalde dichter Ingmar Heytze ‘Looking at a tree’ tot het schattige ‘Blaadjesballade’. ‘Alle schoonheid is ook broos / zegt Koos / Je bent mooier dan je denkt / Zegt Henk / Hij staat te kijken naar zijn boom.’ En een volle grote zaal van het Paard zingt met Smutfish mee: ‘La la la la la.’ De vertalingen op het album (als boekje met teksten en cd uitgegeven bij Excelsior) zijn overduidelijk geïnspireerd door de oorspronkelijke teksten van De Boer en daarmee een ode aan de soms absurde, soms bizarre, soms lieve wereld van Melle. Al is wereld een groot woord voor de bescheiden zanger; Melledorp Park, zoals een van de songs heet, is dan toepasselijker.

Tot slot doet De Boer nog zo’n typische bescheiden uitspraak: ‘Wij hadden een superleuke avond. Ik hoop dat het wederzijds was.’ Hij moet schreeuwen over het ovationele applaus van de zaal heen.

Ricco van Nierop

Lees verder over Crossing Border: