Een jaar is slechts een kunstmatige bedachte tijdspanne tussen twee punten in de tijd. Films zijn slechts snel achter elkaar afgespeelde afbeeldingen. Een filmjaaroverzicht is dus dubbele fictie, fantasie op fantasie. Relatieve nonsens dus. Maar o, zo leuk. We vroegen zes filmadepten naar hun favorieten van het jaar en legden ze vragen voor over filmjaar 2014. Een jaar waarin de films onder je huid kropen.

Verzamelde recensenten van dienst:
JB: Joost Baars dichter, essayist, producer (Halverwege Chapbooks), schrijft over film voor deRecensent
SDS: Sven De Schutter filmrecensent en hoofdredacteur van Vlaamse filmtijdschrift KUTsite
JH: John Hermse journalist, hoofdredacteur bij recensieweb en art-house-twitteraar (twitter)
GK: Gawie Keyser filmjournalist (De Groene Amsterdammer, Omroep Human, Gawie Weet Raad. Verzorgt komend jaar de Masterclass Film & Leven.
GvH: George van Hal wetenschapsjournalist en recensent (New Scientist, Scinetific, deRecensent). In 2015 verschijnt bij Atlas/Contact zijn eerste boek, Robots, aliens en popcorn.
RvN: Ricco van Nierop korte-verhalenschrijver, radiomaker, journalist, recensent/redacteur (deRecensent)

Meest overschatte film van 2014?
(slechtste film die iedereen zag)

JB: Boyhood . Het is zeker geen slechte film, een behoorlijk goede zelfs, maar het is volgens mij geen klassieker. En Whiplash is een draak.
SDS: Bad Neighbours liet me wel eens gniffelen, maar zal deze komedie dit decennium definiëren? Laat ons alsjeblieft hopen op wat meer niveau. Ook de aantrekkingskracht van de alternatieve Shakespeareverfilming Much ado About Nothing is me volledig ontgaan. Guardians of the Galaxy was amusant, maar erg vernieuwend was dit plotloze cgi-gedoe nu ook weer niet.
JH: The Wolf of Wall Street speelde klaar wat maar weinig andere films lukte: mij voortijdig de zaal uit jagen. Toen zich met een storm op zee de zoveelste overbodige standaardscène dreigde aan te dienen, wist ik zeker dat het niveau van het eerste uur niet meer gehaald zou worden. En dat eerste uur was hoogstens onderhoudend, meer ook niet. Daarmee werd deze film het sprekendste voorbeeld van de kaskraker you'd love to hate van 2014 (net voor 12 Years a slave).
GK: Ook dit jaar ben ik er in geslaagd weinig tot geen slechte films te zien. Er is niets zo geestdodend als het zien van een slechte film. Een slechte film verpest niet alleen je humeur, een slechte film verpest het hele leven. In de meeste films die ik zie zit er wel iets in dat mij raakt, iets dat inzicht brengt of inspireert. Meestal vind ik alleen al de daad van het kijken naar een film de moeite waard. En als een film toch ‘slecht’ is, dan heb ik er weinig over te vertellen. Ik heb nooit goed begrepen wat nu precies het punt is van het schrijven over en ‘analyseren’ van een slechte film. Bewijs je de kijker/lezer daarmee een dienst? Ik weet het niet. Ik denk dat mensen ertoe in staat zijn zelf te beslissen of een film goed of slecht is. Voor hen, dan. Alle Transformers-films zijn mensonterend slecht. Maar probeer dat maar aan een kind uit te leggen wier kamer volgepropt is met poppen van Optimus Prime en de anderen. De obsessie van het kind is belangrijker dan de vraag of de film ‘goed’ is. Wat ik als mijn taak als filmcriticus zie heeft meer te maken met het speuren naar betekenissen. En betekenissen zitten ook in ‘slechte’ films. Al met al heb ik een groot probleem met het idee van ‘recenseren’. Films inspireren mensen in meerdere of mindere mate, that’s all.
 Maar dan toch: Richard Linklaters Boyhood komen op de meeste toplijsten voor. Het werk zal straks ook wel alle grote prijzen winnen. Ik vond hem prachtig, maar vroeg me af of ik hem in de toekomst meerdere keren zou willen zien, zoals je pak’m beet een Hitchcock keer op keer kunt bekijken, waarbij je iedere keer een ‘nieuwe film’ zal zien, een nieuwe ervaring zal ondergaan, en in het geval van Boyhood luidt het antwoord bij mij: nee.
GvH: Niemand had verwacht dat het mogelijk was, maar Transformers: Age of Extinction dook dit jaar onder het niveau van de overige Transformers-films. Dat deze reeks gebukt gaat onder flinterdunne plots, wazige macguffins en een toefje onbedoeld racisme, weten we al jaren. Maar Micheal Bay wist zichzelf met Age of Extinction te overtreffen door ook nog eens vakkundig elk laatste restje lol uit de film te wringen. Hoe je het voor elkaar krijgt om robots die veranderen in dinosauriërs saai te maken, is mij een raadsel. Ik bedoel: ROBOTS DIE VERANDEREN IN DINOSAURIËRS. Wow. Gaap.
RvN: Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar zodra er personages de dampkring verlaten en helemaal als ze door een wormgat gaan, ben je mij als filmkijker kwijt. Het lukt zelfs Christopher Nolan niet om mij met Interstellar te boeien. Grotere tegenvallers vond ik echter Magic in Moonlight (herhalingsoefening van Woody Allen), Wolf of Wallstreet (in alles overdadige knalfuif van Scorsese en DiCaprio) en Anchorman 2 (wat eens leuk was, was nu niet meer zo leuk).

Meest onderschatte film van 2014?
(beste film die niemand zag)

JB: Pascale Ferrans Bird People. Ergens tussen Kieslowski, Rebel without a cause en Benji. Filosofisch, politiek en teder. En ongeëvenaard cinemawerk met vogels. Een absoluut meesterwerk.
SDS: De opgebouwde spanning in Eastern Boys, gecombineerd met een geloofwaardige psychologie, had zeker een groter publiek kunnen boeien. Ik zag dit jaar ook iets meer Nederlandse films dan gewoonlijk en Nena in het bijzonder bleef even hangen. Ging er verder wel iemand kijken naar het imposante drama Starred Up?
JH: Geen idee hoeveel mensen er naar Blind zijn geweest, maar een hit was het vast niet. Dat lot is ook niet weggelegd voor een film over een blinde vrouw die een verhaal schrijft over een blinde vrouw. Dat verhaal is naadloos vervlochten met het verhaal van de schrijvende vrouw, maar tegen de tijd dat je dat doorkrijgt, zijn die twee verhalen al moeilijk te ontwarren. Niet voor het grote publiek dus, maar wel een film zoals je ze niet vaak ziet, en die zie ik dan weer graag.
GK: A Walk Among the Tombstones van Scott Frank. Ik weet niet of veel mensen hem hebben gezien — hij verdween in ieder geval snel uit het multiplex — maar het verbaast me dat dit werk bij ons en in het buitenland weinig aandacht kreeg. Gebaseerd op de gelijknamige hardboiled-roman van Lawrence Block (1938), met Liam Neeson in de rol van de alcoholische privé-detective Matt Scudder. Verreweg de beste Neeson sinds The Grey (2011). Zo’n onderschatte acteur is die Neeson. Ook door zijn eigen toedoen, getuige de verschrikkelijke Taken-films. Among the Tombstones laat zien waartoe hij werkelijk in staat is. Een fabuleuze film over een harde man die in een harde wereld speurt naar verlossing.
GvH: Mijn nummer 2 is dit jaar Fruitvale Station, een mokerslag van een film die het verdiend had om door meer mensen te worden gezien. Als de slotscènes van deze film je onberoerd laten dan sommeer ik je bij deze officieel je bewijs-van-menselijkheid in te leveren.
RvN: Twee weinig scorende films uit Mexico. Op het Rotterdamse Filmfestival zag ik Amazing Catfish (Los insólitos peces gato) van Claudio Sainte-Luce. Geen verrassende plot of stijlfiguren, maar een simpel verteld drama over een eenzame vrouw die aanschurkt tegen een gezin dat haar hulp wel kan gebruiken. Mooi, gevoelig, fijnzinnig. La Jaula de Oro (Diego Quemada-Diez) is een gedurfde roadmovie over kinderen die van Guatamala, door Mexico naar de V.S. trekken op zoek naar een beter leven. Een realistische feel-bad-story.

Opvallendste actrice / acteur van 2014?

JB: Robin Wright, Scarlett Johansson en Tom Hardy omdat die alledrie (in respectievelijk The Congress, Under The Skin en Locke) op een of andere wijze gebruikmaken van hun eigen publieke filmsterrenpersona, die onttakelen, en daar weer een ander personage onder vandaan trekken. En de kwetsbare weerbaarheid van Marion Cotillard in Deux Jours, Une Nuit.
SDS: Jake Gyllenhaal blijft op zichzelf vernieuwen en verraste ons met Enemy en Nightcrawler. Robert Redford ging op zijn 76e een ongelooflijke fysieke uitdaging aan met All is Lost, waarvoor petje af. Miles Teller bevestigde imposant met Whiplash, waarin ook J.K. Simmons zichzelf overtrof. Onder de indruk ook van Scarlett, Leonardo en de cast van Pride.
JH: Ik ben niet zo van de acteurs, maar van de film, van de regisseur. Een acteur draagt bij aan de film, net zoals de cameraman, de body double of de scriptgirl. Maar de film is niet van de acteur. Meestal. Maar soms wel. In Locke bijvoorbeeld. Een betonstorter rijdt door de nacht, constant aan de telefoon in een poging al zijn demonen te bezweren. Van hen hoor je alleen de stem, de betonstorter verschijnt als enige in beeld, van de eerste tot de laatste minuut. Die hoofdrol was voor Tom Hardy, dus is hij de opvallendste acteur van het jaar.
GK: Jake Gyllenhaal in Nightcrawler. Hij speelt de rol van Lou Bloom, een jongeman die in Los Angeles van vermoedelijk rond begin jaren negentig probeert te overleven door met een camcorder gemaakte beelden van ongelukken en schietpartijen en wat al niet te verkopen aan een televisiezender. Pulp straalt van de film af, wat misschien het punt is. Maar Gyllenhaal: deze geweldige acteur gaat vervolgens helemaal over the top door zijn personage te doordrenken met flinke flarden Travis Bickle en Rupert Pupkin. Resultaat: een sociopaat even angstwekkend als die twee personages uit de Martin Scorsese-films Taxi Driver en King of Comedy.
Scarlett Johansson speelde in drie films: Her, Lucy en Under the Skin. Het zijn uiteenlopende werken, maar haar personages zijn op de een of andere manier met elkaar verbonden. Dat heeft iets te maken met het lichaam. Dat Johansson een celebrity-seksobject is fuseert de met deze rollen, respectievelijk alien, verleidelijke cyberentiteit en transfigurerende actieheldin. Ze is de exotische ander, tegelijk gevaarlijk en begeerlijk. Meer icoon dan actrice. En daardoor des te meer fascinerend iedere keer wanneer ze op het scherm verschijnt.
GvH: Ik weet welk antwoord ik hier zou moeten geven: Ellar Coltrane uit Boyhood van Richard Linklater. Een acteur die zich z’n halve jeugd laat filmen voor een enkel project, verdient hier een vermelding. Maar helaas ben ik een van de drie filmliefhebbers in Nederland die Boyhood nog niet heeft gezien, en dus kies ik hier voor Matthew McConaughey. Hij was vorig jaar al weer helemaal terug met Mud, maar 2014 was pas echt zijn jaar, met toprollen in Dallas Buyers Club en Interstellar en een van de beste bijrollen van het jaar in The Wolf of Wall Street. Hmmhmmhmmhmm.
RvN: Kunnen kinderen acteren of spelen ze maar wat? Zodra het overtuigt, doet het er niet meer toe. Ik zag dit jaar een hele reeks acteerprestaties in de categorie hoog niveau, lage leeftijd. Denk aan het speelplezier van de drie punkies in We are the best (Moodysson), de gelukszoekers inLa Jaula De Oro en als belangrijkste de hoofdrol in Boyhood. Ellar Coltrane had jaren achtereen een zomerbaantje bij regisseur Linklater en wel voor de camera en dat ging ‘m heel goed af.

Onterecht niet in de bioscoop

JB: Ik ging hier Kumiko, the treasure hunter van David Zellner noemen, die ik zag op filmfestival Pluk De Nacht, en waar ik een gedicht over schreef, maar het lijkt nu toch dat deze magistrale film (de feitelijke nummer 4 uit mijn lijstje) in 2015 in de bioscoop gaat komen.
SDS: Ik griezel nu en dan wel eens graag, maar heb tevergeefs op de release van The Babadook gewacht. In België bleef All is Lost bizar genoeg onuitgebracht.
JH: Jongelui aan een afgelegen meer ergens in Iran, omringd door een triest bos waarin enge mannen rondlopen, zoals iedereen rondloopt in deze film, op de voet gevolgd door een camera die hen nooit verlaat, want Fish and Cat bestaat uit maar een lange take van ruim twee uur, die steeds vaker terugkeert naar dezelfde plekken langs dat meer en, nog vreemder, naar dezelfde plekken in het verhaal, waardoor we verschillende gebeurtenissen steeds weer opnieuw zien in een plot dat door al die loops dikker en dikker wordt, tot er geen ruimte meer is voor de adem waarmee je het meisje in het enge bos toe wil schreeuwen: kijk achter je! daar loopt een enge man!
GK: Pasolini van Abel Ferrara. Een biopic die geen biopic is, maar een overpeinzing van artistieke obsessie. Pier Paolo was nooit een van mijn favoriete regisseurs, maar Ferrara’s film laat hem in al zijn glorie zien, inclusief angst en neuroses. Met in de titelrol Willem Dafoe die niet eens om en nabij op Pasolini lijkt, evenmin als Gerard Depardieu het evenbeeld van Dominique Strauss-Kahn is in Ferrara’s Welcome to New York, nog een film die om onduidelijke redenen geen release bij ons kreeg.
GvH: De bizarre tijdreiskomedie The Infinite Man had een kans verdiend. Met een intelligent plot en heerlijke situaties kun je er rustig iemand mee naartoe nemen. Daarnaast had ik ook Camp X-Ray graag in de bios gezien. De eerste goede rol van Kristen Stewart verdiende een groter publiek.
RvN: Wish I was here draaide dan wel op het Leids Film Festival, maar haalde geen reguliere release in Nederland of België. Commercieel gezien misschien best terecht. Zo groot is de doelgroep voor Amerikaanse indie’s vol twijfelende sullen en begripvolle meisjes niet. Ik vond echter de opvolger van Garden State een heerlijke film. Regisseur, scenarist en acteur Zach Braff crowdfundde de film bij elkaar. De crowd kan gerust zijn: het geld werd goed besteed.

Niet te missen films in 2015
(want we tippen je hier en nu)

JB: Kumiko dus. Over een wanhopige Japanse vrouw die naar Minnesota reist om daar de geldkoffer die Carl Showalter in Fargo in de sneeuw begraaft te vinden. En ik zag laatst de trailer van Knight Of Cups van Terence Malick. Alleen die trailer al is qua camerawerk een Oscar waard.
SDS: Birdman heb ik al kunnen bekijken en die kan nog moeilijk overtroffen worden. Ook Turist is aanbevelenswaardig. Ik ben verder erg benieuwd naar Inherent Vice, Foxcatcher, A Most Violent Year en Knight of Cups. De eerste Vlaamse Hollywoodvedette Matthias Schoenaerts verschijnt in 2015 in maar liefst drie kostuumdrama’s die ik wil zien: A Little Chaos, Suite française en Far from the Madding Crowd. Het kind in mij popelt om Disney’s Big Hero 6 te zien.
JH: 2014 was eigenlijk best een goed filmjaar, maar wordt 2015 dat ook? Als je bladert door de films van de komende maanden, hoop je te stuiten op films waarop je niet kunt wachten tot ze in première gaan. Dat bleef uit. La distancia dan maar, een opvallende en bizarre Spaanse film die speelt in Siberië, en een paar regisseurs naar wie je altijd nieuwsgierig bent: Tim Burton (Big Eyes), Roy Andersson ( A pigeon sat on a branche reflecting on existence), Thomas Vinterberg (Far from the madding crowd). Nu maar hopen dat ik van alles over het hoofd heb gezien!
GK: Knight of Cups van Terrence Malick. Klik hierop voor de trailer. Hypnotisch. Een fluisterdroom gefilmd in wide-angle en fish-eye. ‘Niemand geeft meer om de werkelijkheid,’ zegt Christian Bale. Ik voorspel dat niemand in 2015 meer cynisch-ironisch zal durven schrijven over het oeuvre van Terrence Malick. Zijn tijd is nú.
GvH: De nieuwe Star Wars! Mijn inwendige nerd danst al maanden blije rondjes, en de trailer heeft dat enthousiasme niet verminderd. Nu maar hopen dat het beter wordt dan de drie onheilige gedrochten die George Lucas als laatste uitpoepte. Verder verschijnt 8 januari The Imitation Game, met de alomaanwezige Benedict Cumberbatch in de rol van Alan Turing, een van de belangrijkste grondleggers van ons digitale tijdperk. En de week daarna komt al The Theory of Everything, de biopic van fysicus Stephen Hawking. Januari wordt een topmaand voor wetenschappers op het witte doek!
RvN: De verhalen, geruchten, trailers en award-aankondigingen hebben hun pr-werk goed gedaan: ik wil Birdman zien. Kijken of Inarritu inderdaad zo’n psychotherapeutische superheldenfilm heeft gemaakt en of de oude ster van Michael Keaton weer kan schijnen. Dat is het begin van 2015, maar aan het einde komt Peanuts, naar de bekende Charlie Brown & Snoopy-cartoons. Pakken ze het kinderachtig aan of gaan ze voor de zwarte humor?

Top 10 Beste films van 2014

JB: Joost Baars
01. Bird people
02. The Congress
03. Under the skin
04. Locke
05. The Selfish Giant
06. Coming home
07. Deux jours, une nuit
08. Leviathan
09. Interstellar
10. Night moves

SDS: Sven De Schutter
01. Mr Turner
02. The Wolf of Wall Street
03. Under the Skin
04. Nebraska
05. Whiplash
06. Deux jours, une nuit
07. Mommy
08. Nightcrawler
09. Interstellar
10. All is Lost
Vielen net uit de boot: L’Inconnu du lac,Boyhood,The Edge of Tomorrow, Eastern Boys en Dorsvloer vol Confetti.

JH: John Hermse
01. Fish and cat
02. Mommy
03. Blind
04. La tercera orcilla
05. Philomena
06. Bird people
07. Ida
08. Grand Budapest Hotel
09. Die Frau des Polizisten
10. Kreuzweg

GK: Gawie Keyser
01. Interstellar
02. Under the Skin
03. Mr. Turner
04. Ida
05. Les Salauds
06. Snowpiercer
07. Enemy
08. L’inconnu du lac
09. Dawn of the Planet of the Apes
10. Leviathan

GvH: George van Hal
01. The Wolf of Wall Street
02. Fruitvale Station
03. Much Ado About Nothing
04. Interstellar
05. Whiplash
06. Guardians of the Galaxy
07. Her
08. Dallas Buyers Club
09. A Most Wanted Man
10. Nebraska
(De complete top 20 van George van Hal met toelichting is hier te vinden)

RvN: Ricco van Nierop
01. Boyhood
02. We are the best
03. Her
04. Mommy
05. La Jaula de Oro
06. Under the skin
07. Bird people
08. Amazing catfish
09. Grand Budapest Hotel
10. Wish i was here
Net buiten Top 10: Philomena, Nebraska, Only lovers left alive, Ida, Secret life of Walter Mitty, Enough said, Kill your darlings

Beste Films verzameld
(Alle lijstjes bij elkaar verrekend)

01. Under the Skin
02. Interstellar
03. Mommy
04. Bird People
05. Ida
06. Nebraska
07. Grand Budapest Hotel
08. The Wolf of Wall Street
09. Mr. Turner
10. Her
11. Whiplash
12. Boyhood
13-17. Deux jours, Philomena, Leviathan, Inconnu, Kill your Darlings

Coördinatie, redactie & illustraties: Ricco van Nierop.

Voorafgaande jaaroverzichten:
- Film 2013
- Film 2012
- Film 2011
- Film 2010
- Film 2009
- Film 2008
- Film 2007
- Film 2006
- Film 2005
- Film 2004
- Film 2003