Uitvoerende(n): Händel Company & Marien-Kantorei-Lemgo-kamerkoor o.l.v. Rainer Johannes Homburg
Titel: Gottried Heinrich Stölzel – Christmas Oratorio (1728)
Label: MDG 605-1232-2
Datum bespreking: 29-11-2004
 

Het vervelende van bekende Grootheden van de klassieke muziek is dat zij niet-zelden het zicht benemen op tijdgenoten die bij nadere beschouwing alles behalve minderen zijn. Dat gold bijvoorbeeld voor de 17^de eeuws Franse componist Marc-Antoine Charpentier wiens muziek en reputatie overwoekerd raakte door die van zijn invloedrijke tijdgenoot Jean Baptiste Lully en, vervolgens, door het stof van eeuwen.
Het was de Doornroosjeskus van de gedreven Amerikaanse barokmusicus William Christie met zijn ensemble Les Arts Florissants die ruim twintig jaar geleden Charpentier uit een muzikale ‘dodenslaap’ wekte. In menig klasssieke CDzaak heeft Charpentier inmiddels een eigen schap gekregen, zoveel CD’s zijn er van zijn sublieme muziek gemaakt.

De Duitse barokcomponist Gottfried Heinrich Stölzel (1690-1749) staat momenteel eenzelfde ‘lot’ te wachten. Van de muziek van deze zonder meer briljante tijdgenoot en collega van Johann Sebastian Bach is inmiddels een kleine stapel CD’s voorhanden, waarin vooral het Duitse kwaliteitslabel MDG de hand heeft gehad. En terecht, want Stölzel’s muziek creëert bij de luisteraar vanaf de eerste klinkende muzieknoot tot en met de laatste een vriendelijk soort herkenning. “Is het soms…Bach?”. Die wereld dus en die kwaliteit.

Dat Bach – nog steeds een soort ‘normfiguur’ voor wat goed is in de muziek en wat niet – Stölzel hoog achtte zeker als collega-componist, dat blijkt uit zijn intekening in het door hemzelf aangelegde ‘Klavierboekje voor Wilhelm Friedemann Bach’ (oudste zoon) van een verzameling van klavecimbelstukjes van Stölzel, diens ‘partita’ in g.
Bovendien – dit is zeker een nieuwtje voor Bachliefhebbers – de beroemde aria Bist Du bei mir die Bach wederom in persoonlijk aangelegd klavierboekje noteerde, maar dit keer voor zijn vrouw Anna Magdalena, blijkt niet afkomstig te zijn van de grote meester zelf. Het gaat om niet meer dan een reductie, voor zangstem en basso continuo, van een opera-aria (!) voor sopraan, strijkorkest en basso continuo van Gottfried Heinrich Stölzel.
Natuurlijk voorzag Bach deze aria-in-gereduceerde-vorm van veel spannender accoorden dan Stölzel dat oorspronkelijk had gedaan: een kernelement van Bach’s toontaal. Maar desondanks is het opmerkelijk dat het tot voor kort niemand is opgevallen dat ‘Bist Du bei mir’ oorspronkelijk van een andere hand is dan van Bach. Zo dicht ligt Stölzel muziek dus tegen die van Bach aan.
Hoe dan ook: helaas moet dus een geliefd muziekwerk(je) van de canon van oorspronkelijke composities van J.S. Bach worden afgevoerd. Alsof dit overigens ook maar ene sikkepit ten nadele zegt over de kwaliteit van de betreffende muziek. In dit geval, zeker niet dus.

 

Opnieuw heeft MDG een CD uitgebracht met daarop (onbekende) muziek van Stölzel. Het gaat om drie korte kerstcantates, een Deutsche Messe (alleen Kyrie en Gloria) en een even kort hoboconcert die onder de ‘titelparaplu’ Christmas Oratorio zijn geschaard, oftewel kerst-oratorium. Zangers (solisten en koor) en instrumentalisten (solisten en ensemble) staan onder leiding van Rainer Johannes Homburg, die zich blijkt te ontpoppen als een vaardig en inspirerend interpreet van Stölzel’s verfijnde muziek.

Het enorme voordeel van Stölzel’s kerstmuziek is – om het wat plagerig te stellen – dat de drie cantates, de mis en het hoboconcert in de spreekwoordelijke vloek en zucht voorbij zijn: in 53 minuten en wel 3 seconden zoals op het CDhoesje trouwhartig vermeld staat.
Waar Bach voor de cantates uit zijn beroemde Weihnachts-Oratorium – hèt klassieke kerstnummer bij uitstek in den lande – toch al gauw, voor elke cantate apart, een klein half uur reserveert, is dat bij Stölzel een kwestie van circa 10 minuten.

Zegt dit iets over Stölzel’s compositorische potentie? Nee, wel over de omstandigheid dat hij als hofkapelmeester in Gotha geacht werd om muziek te schrijven en uit te (laten) voeren die de, in religieus opzicht nogal ‘kortademige’, adel in de hofkerk zeker niet zou kunnen gaan vervelen. Muziek die dus bij voorkeur kort en krachtig diende te zijn. Waarin Stölzel volkomen is geslaagd: heel inspirerende muziek.
Cantate-componist/dirigent Bach had tijdens kerkdiensten (waarvoor hij, net als Stölzel, cantates op religieuze teksten schreef) voor alles met een vroom burgerpubliek te maken. Daarom nam hij echter wél de tijd om zijn uitgewerkte muzikale invallen breeduit te etaleren. Ze dienden het maar te slikken en ze slíkten het ook. In een tijdperk en in een stadssamenleving waarin de kerk als enige organisatie regelmatig serieus cultureel vertier bood, ging het erin als koek gedurende vele uren-durende kerkdiensten. Bij Stölzel in Gotha lag dat geheel alles.

Al met al is het een aantrekkelijke kerstCD met onbekende Stölzels die op de markt is gebracht. En dat naar meer doet smaken. Naar meer Stölzel en zijn krachtige muziek.

Rob van der Hilst