Auteur: Alan Hollinghurst
Titel: De schoonheidslijn
ISBN: 9044605925
Uitgeverij: Prometheus
Datum bespreking: 07-06-2005
 

Boy George, Frankie goes to Hollywood & Bronski Beat. Ik snapte de ophef niet. Begin jaren 80 zaten in Nederland homo’s nog gewoon netjes in de voorlichtingsboekjes bij maatschappijleer in de brugklas. In Engeland werd elke openlijke poep of scheet van Boy George opgeblazen tot een donderslag bij Victoriaanse hemel. Toen aids opkwam en de plaag van het decennium werd, werd de ziekte als bestraffing aangegrepen om die ‘vieze’ homo’s de les te leren.
De Engelse auteur Alan Hollinghurst schreef De schoonheidslijn, een boek dat de jaren 80 in Engeland beschrijft. Van binnenuit, met als hoofdpersoon een jonge man die zich begeeft tussen politici en aristocratie.

Nick Guest is 21 in 1983 als hij zijn intrek neemt in het ouderlijk huis van zijn (aantrekkelijke) studiegenoot Toby Fedden. Toby is de zoon van een politicus uit het Thatcher-kamp. Nick werkt aan een proefschrift over de stijl van schrijver Henry James, maar is nieuwsgieriger naar zijn blind date. Als die afspraak eindigt in de privé-tuin van de Feddens kan er niets meer misgaan.
Nick is op zijn gemak bij de vader (Gerald) en de moeder (Rachel) en kan het tevens goed vinden met Toby’s manische zus Catherine. Op chique feestjes moet hij zich nog wel aanpassen (toch maar niet zijn zwarte vriendje meenemen), maar hij geniet van de schoonheid om zich heen. De schoonheid die overal barsten begint te vertonen. In de mensen en vooral in de menselijke verhoudingen. Afgunst, corruptie, geheimhouding en een beetje coke zijn daar debet aan.

Het is niet vreemd dat Alan Hollinghurst zijn hoofdpersoon Nick opzadelt met een te schrijven proefschrift over de stijl van Henry James. Het heeft alles van doen met de schoonheid waar Nick door is geobsedeerd. Hijzelf is afkomstig uit een ‘simpel’ gezin uit een klein stadje waar zijn vader als antiquair bij de adel de klokken mag komen opwinden. Zijn fascinatie met de rich & famous wordt bewaarheid als hij opgenomen wordt in de familie Fedden en met zijn kennis van kunst en cultuur goede sier maakt. Hollinghurst heeft zich uitgeleefd in de beschrijvingen van de omgeving, de interieurs en ook de diverse personages die voorbijkomen in al die prachtige huizen. De beschrijvingen waaieren alinea’s lang uit, zodat de vergelijking met Henry James (bekend van Portrait of a lady, 1881), of zelfs Louis Couperus (bijvoorbeeld de standsbewuste zedenroman Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan) goed te maken zijn. De schoonheidslijn kan met recht een moderne zedenroman genoemd worden, zeker als de barsten zich beginnen af te tekenen in de relatie tussen Nick en zijn geadopteerde familie:

Nu wenste Maurice Tipper zich in het gesprek te mengen en hij zei, op luchthartige toon van iemand die zo zijn bedenkingen heeft: ‘Waar is hij aan gestorven?’
Gerald zuchtte en Rachel zei kalm: ‘Aan longontsteking, vrees ik. Maar hij was al een hele tijd ziek, die arme Pat.’
‘O,’ zei Maurice Tipper.

 

Rachel staarde in de diepte onder de geglazuurde aardewerken slabak. ‘Hij heeft vorig jaar een zeldzaam virus opgelopen in het Verre Oosten. Niemand wist wat het was. Het komt blijkbaar heel weinig voor. Gewoon een kwestie van domme pech.’
Nick voelde zich opgelucht omdat deze onheilspellende schijnwaarheid in stand werd gehouden en hij keek naar de onwetende Jasper, die knikte en zijn vriendinnetje niet aankeek. Toen trok hij een grimas door wat hij voelde aankomen.
‘Jezus, mam, alsjeblieft!’ zei Catherine. ‘Hij had aids!’ Haar stem haperde door het slijm in haar keel, maar haar woede kreeg de overhand. ‘Hij was homo… hij was dol op anonieme seks… Hij hield van…’
‘Schat, dat weet je niet…’ zei Rachel. Het was niet duidelijk hoeveel van het verhaal ze in twijfel wilde trekken.
‘Natuurlijk wel,’ zei Catherine, wier idee van homoseks zowel tragisch als cartoonesk was. Ze grijnsde ongelovig de tafel langs en Nick voelde zich ook een mikpunt van haar minachting.
‘Hoe dan ook…!’ zei Gerald, met een lach en een diepe zucht, alsof het nare moment voorbij was, en hij hief zijn wijnfles vragend op voor zijn moeder.
‘Het is gewoon zielig!’ riep Catherine met de blik en de hartstocht van iemand die wordt aangedreven door nieuwe emotie. ‘Ik bedoel, het minste dat we voor hem kunnen doen is de waarheid vertellen, of niet soms?’ en ze sloeg hard met haar vlakke hand op tafel, maar op de een of andere manier wekte dat een kinderlijke en komische indruk. Hier en daar werd zenuwachtig geglimlacht. Ze duwde haar stoel naar achteren over de tuintegels en rende het huis in.
‘Eh…zal ik…?’ zei Jasper giechelend.
‘Nee, nee, ik ga wel,’ zei Rachel. ‘Over een paar minuten.’
‘Ervaring leert dat je beter even kunt wachten,’ zei Gerald, alsof hij een of ander plaatselijk gebruik verklaarde voor zijn gasten.

Aids wordt overal nog angstvallig op afstand gehouden. In eerste instantie ook door Nick. Maar als het te dichtbij komt, tast het ook hem emotioneel aan. Als er vrienden ziek worden en wegvallen verschuift de rol van Nick in het boek. Waar hij eerst een perfecte observator van de schoonheid om hem heen was, wordt hij gaandeweg in de roman zelf het onderwerp van het drama.
Niet onterecht won De schoonheidslijn van Alan Hollinghurst vorig jaar de Bookerprize. De roman geeft een fijnzinnige weerslag van midden jaren tachtig in Thatcheriaans Engeland. Hollinghurst heeft gevoel voor stijl, intermenselijke verhoudingen en voor de balans tussen uiterlijk en innerlijk. Het levert een totaal ander beeld op dan de voorlichtingsboekjes of de roddelbladen uit de jaren 80.

Ricco van Nierop