Boy George, Frankie goes to Hollywood & Bronski Beat. Ik snapte de ophef niet. Begin jaren 80 zaten in
Nederland homo’s nog gewoon netjes in de voorlichtingsboekjes bij
maatschappijleer in de brugklas. In Engeland werd elke openlijke poep of scheet
van Boy George opgeblazen tot een donderslag bij Victoriaanse hemel. Toen aids
opkwam en de plaag van het decennium werd, werd de ziekte als bestraffing
aangegrepen om die ‘vieze’ homo’s de les te leren.
De Engelse auteur Alan
Hollinghurst schreef De schoonheidslijn, een boek dat de jaren 80 in
Engeland beschrijft. Van binnenuit, met als hoofdpersoon een jonge man die zich
begeeft tussen politici en aristocratie.
Nick Guest is 21 in 1983
als hij zijn intrek neemt in het ouderlijk huis van zijn (aantrekkelijke)
studiegenoot Toby Fedden. Toby is de zoon van een politicus uit het
Thatcher-kamp. Nick werkt aan een proefschrift over de stijl van schrijver
Henry James, maar is nieuwsgieriger naar zijn blind date. Als die afspraak
eindigt in de privé-tuin van de Feddens kan er niets meer misgaan.
Nick is op zijn gemak bij
de vader (Gerald) en de moeder (Rachel) en kan het tevens goed vinden met
Toby’s manische zus Catherine. Op chique feestjes moet hij zich nog wel
aanpassen (toch maar niet zijn zwarte vriendje meenemen), maar hij geniet van
de schoonheid om zich heen. De schoonheid die overal barsten begint te
vertonen. In de mensen en vooral in de menselijke verhoudingen. Afgunst,
corruptie, geheimhouding en een beetje coke zijn daar debet aan.
Het is niet vreemd dat Alan Hollinghurst zijn hoofdpersoon Nick opzadelt met een te schrijven proefschrift over de stijl van Henry James. Het heeft alles van doen met de schoonheid waar Nick door is geobsedeerd. Hijzelf is afkomstig uit een ‘simpel’ gezin uit een klein stadje waar zijn vader als antiquair bij de adel de klokken mag komen opwinden. Zijn fascinatie met de rich & famous wordt bewaarheid als hij opgenomen wordt in de familie Fedden en met zijn kennis van kunst en cultuur goede sier maakt. Hollinghurst heeft zich uitgeleefd in de beschrijvingen van de omgeving, de interieurs en ook de diverse personages die voorbijkomen in al die prachtige huizen. De beschrijvingen waaieren alinea’s lang uit, zodat de vergelijking met Henry James (bekend van Portrait of a lady, 1881), of zelfs Louis Couperus (bijvoorbeeld de standsbewuste zedenroman Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan) goed te maken zijn. De schoonheidslijn kan met recht een moderne zedenroman genoemd worden, zeker als de barsten zich beginnen af te tekenen in de relatie tussen Nick en zijn geadopteerde familie:
Nu wenste Maurice
Tipper zich in het gesprek te mengen en hij zei, op luchthartige toon van
iemand die zo zijn bedenkingen heeft: ‘Waar is hij aan gestorven?’
Gerald zuchtte en Rachel zei kalm: ‘Aan longontsteking, vrees ik. Maar hij was al een hele tijd ziek, die arme Pat.’
‘O,’ zei Maurice Tipper.
Rachel staarde in de diepte onder de geglazuurde aardewerken slabak. ‘Hij heeft vorig jaar een zeldzaam virus opgelopen in het Verre Oosten. Niemand wist wat het was. Het
komt blijkbaar heel weinig voor. Gewoon een kwestie van domme pech.’
Nick voelde zich
opgelucht omdat deze onheilspellende schijnwaarheid in stand werd gehouden en
hij keek naar de onwetende Jasper, die knikte en zijn vriendinnetje niet
aankeek. Toen trok hij een grimas door wat hij voelde aankomen.
‘Jezus, mam,
alsjeblieft!’ zei Catherine. ‘Hij had aids!’ Haar stem haperde door het slijm
in haar keel, maar haar woede kreeg de overhand. ‘Hij was homo… hij was dol op
anonieme seks… Hij hield van…’
‘Schat, dat weet je
niet…’ zei Rachel. Het was niet duidelijk hoeveel van het verhaal ze in twijfel
wilde trekken.
‘Natuurlijk wel,’ zei
Catherine, wier idee van homoseks zowel tragisch als cartoonesk was. Ze
grijnsde ongelovig de tafel langs en Nick voelde zich ook een mikpunt van haar
minachting.
‘Hoe dan ook…!’ zei
Gerald, met een lach en een diepe zucht, alsof het nare moment voorbij was, en
hij hief zijn wijnfles vragend op voor zijn moeder.
‘Het is gewoon zielig!’
riep Catherine met de blik en de hartstocht van iemand die wordt aangedreven
door nieuwe emotie. ‘Ik bedoel, het minste dat we voor hem kunnen doen is de
waarheid vertellen, of niet soms?’ en ze sloeg hard met haar vlakke hand op
tafel, maar op de een of andere manier wekte dat een kinderlijke en komische indruk.
Hier en daar werd zenuwachtig geglimlacht. Ze duwde haar stoel naar achteren
over de tuintegels en rende het huis in.
‘Eh…zal ik…?’ zei
Jasper giechelend.
‘Nee, nee, ik ga wel,’
zei Rachel. ‘Over een paar minuten.’
‘Ervaring leert dat je
beter even kunt wachten,’ zei Gerald, alsof hij een of ander plaatselijk
gebruik verklaarde voor zijn gasten.
Aids wordt overal nog
angstvallig op afstand gehouden. In eerste instantie ook door Nick. Maar als
het te dichtbij komt, tast het ook hem emotioneel aan. Als er vrienden ziek
worden en wegvallen verschuift de rol van Nick in het boek. Waar hij eerst een
perfecte observator van de schoonheid om hem heen was, wordt hij gaandeweg in
de roman zelf het onderwerp van het drama.
Niet onterecht won De schoonheidslijn van Alan Hollinghurst vorig jaar de Bookerprize. De roman geeft een fijnzinnige weerslag van midden jaren tachtig in Thatcheriaans Engeland. Hollinghurst heeft gevoel voor stijl, intermenselijke verhoudingen en voor de balans tussen uiterlijk en innerlijk. Het levert een totaal ander beeld op dan de voorlichtingsboekjes of de roddelbladen uit de jaren 80.