DE LEEGTE OPENEN

Op 29 mei 2014, Hemelvaartsdag, ontblootte de Luxemburgse kunstenares Deborah De Robertis haar geslacht voor het schilderij l’Origin du Monde van Gustave Courbet. Met deze performance maakte De Robertis enkele belangrijke statements over met name kunst, feminisme en mystiek.

Dit interview staat tevens online in het Frans en Engels.

In het nieuwe nummer van De Revisor, dat medio januari verschijnt, brengt Edwin Fagel deze performance in verband met het werk van enkele dichtende, Nederlandse generatiegenoten van De Robertis (de poëzie van Sasja Janssen, Joost Baars, Rozalie Hirs en zijn eigen werk).

Vooruitlopend op het essay in De Revisor publiceert deRecensent een interview met Deborah De Robertis.

Hoe kreeg u het idee voor Mirroir d’origine?
De performance drong zich als een onontkoombare en noodzakelijke consequentie aan mijn werk op.

Kunt u ons iets vertellen over de voorbereiding en uitvoering van de performance?
Ik heb een maand lang elke dag de scène bij het schilderij van Courbet in het Musée d'Orsay gevisualiseerd, tot 29 mei 2014, Hemelvaartsdag. Een gedeelte blijft buiten beeld, maar daar zal ik niets over vertellen.

Wat vindt u van de reacties van het publiek en de pers?
Die hebben geleid tot een mediadebat over kunst en exhibitionisme. Volgens mij is dat het verkeerde debat, die de werkelijke kwestie aan het zicht onttrekt: namelijk die van de censuur van het karakteristieke perspectief dat een kunstwerk tot kunstwerk maakt. Het debat over de relatie tussen exhibitionisme en kunst is een steriel debat en dient enkel om de ontkenning van het perspectief van l’Origine du Monde te camoufleren.

Heeft het publiek uw performance begrepen?
Ik weet niet of het een kwestie is van inzicht of van ontvangst, wat ik weet is dat mijn performance is ontvangen.

Na haar inmiddels beroemde toespraak voor de Verenigde Naties op 20 september 2014 werd actrice Emma Watson geconfronteerd met een enorme hoeveelheid seksistische reacties. Heeft u dezelfde soort reacties gekregen?
Ja natuurlijk, mijn performance kreeg extreem veel aandacht, zowel de performance als ik persoonlijk, en het heeft binnen slechts enkele dagen over de hele wereld reacties uitgelokt.

© Laura Baginski - "Vulviva", bronze, heigth: 63cm, 2012

Sommige reacties waren ontroerend, andere seksistisch, vrouwonvriendelijk en extreem. Juist daarom is het noodzakelijk dat ik in mijn eigen naam het woord neem en mijn standpunten verwoord in de media. Daardoor ben ik in staat geweest duidelijkheid te scheppen, en deels de verkeerde discussie te weerleggen. Door de performance weg te zetten als ‘exhibitionisme’ werd het misverstand gecultiveerd dat ik alleen maar tot doel had mij seksueel te tonen. Dit heeft tot ongepaste reacties van het publiek geleid, wat iedere wezenlijke discussie heeft belemmerd. Mijn performance is in zoverre vergelijkbaar met de toespraak van Emma Watson, dat het een openbaar en vrouwelijk standpunt betreft.

Bovendien ben ik het zeer eens met haar visie op het feminisme, die de man includeert. Zonder hiermee een feministische visie te willen claimen, is dit evenzeer het standpunt dat ik in mijn werk inneem, een standpunt dat de mannen niet alleen oproept, maar dat ook een vrouwelijke blik op het mannelijke geslacht in zich draagt.

Wat mij betreft positioneer ik mij, zonder toestemming of eis, met mijn symbolische daad als passief model tegenover Gustave Courbet. Ik geef het model van Courbet haar plaats in de wereld terug en ik herinner eraan dat zonder actieve vrouwelijke inbreng er geen oorsprong is. De schilder is de schepper van l’Origine du Monde maar de oorsprong van de wereld is de schepper van de schilder.

Ten aanzien van de reacties op de toespraak van Emma Watson en mijn performance, wil ik er vooral op wijzen dat als een vrouw onder druk wordt gezet omdat ze haar standpunten formuleert, het een kwestie van vrijheid wordt, een vraag die veel verder reikt dan het probleem van de persoonlijke veiligheid - en dat is, lijkt me, een politieke kwestie. Daarom vraag ik, als Luxemburgse kunstenares, ondersteuning van mijn land.

Ik vond het heel mooi dat het publiek tijdens de performance begon te applaudisseren. Was dat echt spontaan?
Ja, spontaniteit is niets anders dan wat uit het hart komt.

Hoe zou u de rol van kunst in de samenleving te beschrijven?
Wat kunst betreft, Pina Bausch zei in een interview dat wanneer we in het diepste van onszelf kijken, wanneer we werkelijk dit moeilijke werk van het zien voor elkaar krijgen, dan vinden we iets wat alle mensen gemeen hebben. Voor mij is kunst de vermenging van het intieme met het universele en ik denk dat de rol van de kunst is om iets van de mensheid te openbaren.

Wat vindt u van l’Origine du Monde van Courbet?
Ik vind het mooi, en bovendien, het is niet zozeer het werk van Courbet dat ik onderzoek als wel wie de blik op het werk bepaalt. Ik open niet het geslacht maar het doek en ik toon niet het vlees maar de leegte. Door mezelf als een hedendaagse vrouw naast de schilder te positioneren, geef ik het model een andere status.

Het openen van het lichaam, zodra het is bevrijd van de vaste kaders en stereotypen die de maatschappij ons oplegt, onthult naar mijn mening een dierlijke kracht die in alle vrouwen aanwezig is, en die haar tegelijk moeder, hoer, minnaar en godin maakt.

Mijn performance, die ten onrechte als ‘pornografisch’ beschouwd zou kunnen worden, verwijst naar een essentiële en voorouderlijke goddelijke vrouwelijkheid, die wordt gerepresenteerd door de ‘Sheela Na Gig’: afbeeldingen van moederlijke godinnen die in Ierse kerken zijn gevonden, en die hun geslacht openen om zowel kracht als geborgenheid uit te drukken.

Wie is uw grote voorbeeld in de kunst?
Michael Jackson.

Bent u het eens met de beweringen die ik in mijn essay voor De Revisor doe over de mystieke aard van uw performance?
In het algemeen voelde ik me naakt door sommige aspecten van je opvattingen over de kwestie van de mystiek. Ik heb het gevoel dat ik nauw aansluit bij de opvatting van kunst en het goddelijke die uit je artikel spreekt – in zoverre dat voor mij de kunst een kwestie van geloof is, een geloof in het leven, in het zichtbare en het onzichtbare van het leven. Mijn performance is doortrokken van de wens om voorbij de representatie te komen, om levensadem te scheppen, om een geboorte te laten plaatsvinden. Het me blootgeven aan de wereld is een daad die beweging brengt en die tussen het bezit nemen van jezelf en de gave van het zelf ligt.

Waarom is het belangrijk om de Maagd seksueel voor te stellen?
Omdat de Maagd seksueel is.