Afl. 3. Films met of zonder antwoorden

Deze week in de bios een vakkundig gemaakte, maar oninteressante Stieg Larsson-verfilming (The Girl who played with fire), een vernuftige thriller (Triangle) en een serieuze, maar mooie Coen-film (A Serious Man). Films die enkel vragen oproepen en films die ze ook beantwoorden. Filmrecensent Ricco van Nierop bekeek ze en bespreekt ze.

The Girl who played with fire (Millenium 2) – Daniel Alfredson
Cast: Michael Nyqvist, Noomi Rapace; Release: 21-01-2010

Stieg Larsson beheerst de bestsellerlijsten als een ware Dan Brown: met drie boeken tegelijk staat hij al een meer dan een jaar in de top 10. Allemaal postuum, want de Scandinavische misdaadauteur en journalist stierf al in 2004. Nooit een boek gelezen, dat laat ik aan detectivelezers over. Detectives zijn toch een soort humorloze kruiswoordpuzzelboekjes met de antwoorden achterin, zodat je niet met vragen blijft zitten naderhand. Maar dan de film, of beter, de tweede film van de trilogie. Onderzoeksjournalist Mikael Blomkvist (Nyqvist) begeleidt een jonge collega die onderzoek doet naar vrouwenhandel, maar al snel kan hij het onderzoek overnemen, omdat die jonge collega vermoord wordt.
Het onderzoek brengt Mikael wederom (op afstand) in contact met Lisbeth Salander die ook een hoofdrol speelde in het eerste deel. Millenium 2 is een onderhoudende, spannende thriller, waarin – inderdaad – de meeste vragen aan het eind beantwoord zijn. De hoofdrolspelers kunnen mij na twee delen echter nog steeds niet boeien, waardoor ik niet meeleef. Dat ligt natuurlijk aan het feit dat ik niet van dit soort detectivefilms houd, maar toch ook aan de film die weinig mogelijkheden tot empathie geeft (wat weten we nu eigenlijk over de hoofdpersonen, behalve dat ze een moordzaak uitpluizen?). Wat ook niet helpt en waar je als kijker tegen moet kunnen, zijn de uitgebreid in beeld getoonde gruwelmoorden.

Triangle - Christopher Smith
Cast: Melissa George, Liam Hemsworth; Release: 21-01-10

Jess rijdt naar de kust, ontmoet haar kennissen en stapt aan boord van hun zielboot. Ze varen uit en komen in een heftige storm terecht. De boot slaat om. Op de omgekeerde boot dobbert de groep hulploos rond. Een cruiseschip komt in zicht, ze zwaaien en worden gezien. Eenmaal aan boord, blijkt het schip compleet verlaten te zijn. Of toch niet? Jess raakt niet alleen de weg kwijt in de vele gangen van het cruiseschip, maar vooral in haar geheugen. Déjà-vu’s en horrorscenario’s spoken door haar hoofd. Of zijn het geen gedachtespinsels?

Triangle begint als een standaard thriller. Een groep vrienden afgesloten van de bewoonde wereld in gevecht met de elementen moet dankzij of ondanks elkaar zien te overleven. Maar als het kleine zeilbootje ingewisseld wordt voor het gigantische cruiseschip verandert Triangle in een verrassende en intelligente thriller. De lege, op elkaar lijkende gangen en dekken doen sterk denken aan de kale gangen in het lege hotel waar de Stephen King-verfilming The Shining (van Kubrick, met Jack Nicholson) zich afspeelt. Ook inhoudelijk zijn er overeenkomsten. Want wie is er nu in de war: de hoofdpersoon of zijn/haar omgeving? In Triangle is het vooral de vraag of Jess de weg kwijt is of dat de tijd (aan boord van het schip) in de war is. Wil je een antwoord op deze vraag en op de vraag wat de meest ingenieuze thriller van de laatste tijd is? Ga Triangle bekijken en je krijgt in ieder geval op de laatste vraag een antwoord.

A Serious Man – Ethan & Joel Coen
Cast: Michael Stuhlbarg, Sari Lennick; Release: 21-01-2010

Ten tijden van de vorige Coen-broers-film (Burn after reading) somde ik elementen op die in veel van hun films voorkomen:

‘zwarte humor, geweld, bloed, klunzende amateur-criminelen, prachtige vormgeving, spannende plots met genoeg ruimte voor niet-storende surrealistische zijpaden, vreemde einzelgangers, kale hotel/motelkamers, kidnapping/afpersing/overdracht losgeld, vet zuidelijk accent, voortreffelijk acteerwerk van regelmatig terugkerende namen waaronder Frances McDormand (de vrouw van Joel Coen zit in 6 van de 13 films) en de jaren ’30-’50. Ondanks hun voorliefde voor het tijdperk ’30-’50, speelt ongeveer de helft van de Coen-films zich gewoon in ‘een soort van’ heden af (Fargo, Blood, Intolerable, Lebowski, No Country, Arizona, Burn).’

Van al die overeenkomsten blijven er in Coen-film nummer 14 maar een paar over en dan ook nog in marginale vorm. A Serious Man gaat over universitair docent Larry Gopnik en zijn gezin. Als een moderne versie van de bijbelse Job-figuur krijgt Larry heel wat te verduren. Zijn zoon (in de bar mitzvah-leeftijd) krijgt straf op z’n joodse school omdat hij radio zat te luisteren in de klas – het is 1967 dus Jefferson Airplane’s Somebody to love klinkt. Zijn dochter kan maar niet naar de wc omdat haar onaangepaste, inwonende oom er uren opzit. Zijn vrouw wil scheiden omdat ze ‘iets moois’ met een oude weduwnaar heeft. En op zijn werk krijgt Larry – onder bedreiging - geld toegestopt van een student, die eist dat Larry hem een voldoende geeft. Na een ontkenningsfase, stapt Larry uiteindelijk met al zijn problemen naar een rabbi toe. En naar nog een rabbi. En nog een.

Enkel afgaande op bovenstaande korte filmbeschrijving zou dit prima een nieuw Woody Allen-project kunnen zijn, maar de Coen-uitwerking van deze verhaalelementen is alles behalve psycho-analytisch of hilarisch. Toch is dit een aparte Coen-film, want: geen geweld, geen bloed, geen kluns-criminelen, geen vreemde einzelgangers, geen vette accenten en zo goed als geen bekende (Coen)acteurs. Het afpersings-verhaallijntje is maar klein en de motelkamer waar Larry naartoe wordt gestuurd - als hij thuis plaats moet maken voor de nieuwe vriend van zijn vrouw - is niet meer dan een decor. Er wordt maar één schot gelost en maar enkele surrealistische zijpaden bewandeld. A Serious Man speelt zich af in 1967 in een joodse gemeenschap in Amerika, waar het Amerikaans wordt afgewisseld met Jiddisch of Hebreeuws. Wat betreft de cast hebben de Coen-broers hun best gedaan om zo weinig mogelijk bekende acteurs te strikken. In de bijrollen herken je wel de één (de eeuwige bijrol-acteur Richard Kind als oom) of de ander (Michael Lerner, die eerder in Barton Fink te zien was), maar de hoofdrollen zijn zo goed als onbekend. De nieuwelingen (Michael Stuhlbarg als Larry en Sari Lennick als zijn vrouw) overtuigen echter zonder twijfel.

Nu is A Serious Man een duidelijk andere Coen-film, maar geen a-typische Coen-film. De film is goed verzorgd, de acteurs spelen goed en het scenario verslapt nergens. De sfeer van de film hangt tussen drama en anti-held komedie in. Belangrijkste Coen-element is misschien wel de aanwezigheid van verhalen, anekdotes en vervreemdende scènes. Sommigen van die verhalen worden door personages verteld (zoals de rabbi die verteld over een goy-tandarts), sommige mooie anekdotes worden uitgespeeld (de manier waarop Larry’s zoon z’n radio terugkrijgt) of vallen helemaal buiten de rest van de film (zoals de Yiddisch gesproken proloog).

Ondanks dat humor niet geschuwd wordt en het drama nergens echt heftig wordt, is dit de meest serieuze film van de Coens. A Serious Man is een zeer geslaagde tragikomedie vol met kleine verhalen.

Ricco van Nierop

In de vorige edities van FILM 2010:
2: Where the wild things are
2: Up in the air
2: Humpday
2: The Fourth Kind
1: The Men who stare at goats
1: Sherlock Holmes