Novembernovelle

in de smidse van de duivel

Ep Meijer (Apeldoorn, 1959) studeerde politicologie en Nederlandse taal aan de KU Nijmegen en was jarenlang actief als freelance journalist (publicaties in o.a. Vrij Nederland, Elsevier, Intermediair, Trouw en NRC.) Na een aantal populair wetenschappelijke boeken, al dan niet als ghostwriter, is Novembernovelle zijn literaire debuut. De proloog van Novembernovelle won eerder dit jaar de 'Prijs voor de Beste Bijdrage 2000' van het literair tijdschrift Lava.

In Novembernovelle beschrijft Meijer een reeks gevechten aan de frontlinies van de Eerste Wereldoorlog, voor een deel bezien vanuit de ogen van geallieerde officieren en deels vanuit de visie van hun opponent. Parallel aan deze schetsen loopt het verhaal van de schrijver Elderick Jansen die, geobsedeerd door de Grote Oorlog, als een pelgrim de voormalige slagvelden afstroopt op zoek naar inspiratie. De confrontaties met de historisch gewijde grond roepen nogal wat associaties op met Jansen's persoonlijke demonen, waardoor hij met zijn archeologische reis vooral zijn eigen verleden blootlegt.
   Meijer verstaat de kunst om in een relatief kort stukje tekst een situatie vorm te geven die zeer beeldend overkomt. Ook zijn historische inlevingsvermogen is verbluffend goed te noemen. De hoofdstukken die zich afspelen in de voorste gevechtslinies zijn dan ook adembenemend mooi. Met de historische feiten als leidraad, weet de schrijver hier zeer realistisch een aantal fictieve verhaallijnen op te bouwen, die geen moment geforceerd overkomen. Je voelt de angst die door de hoofden van de manschappen gonst en raakt steeds bozer naarmate de zinloze orders, die van hogerhand worden opgedragen, zich opstapelen. Tijdens het lezen maakte een bijzondere combinatie van spanning en schaamte zich van mij meester. Alsof je de spanning uit etische overweging niet mag beleven. Meijer neemt zijn onderwerp dan ook serieus. Al bij de openingszin van het boek belandt de lezer in een loopgraaf, om er vervolgens pas aan het eind van het verhaal, angstig weggedoken tussen de levenloze lichamen, weer uit te durven kruipen.
   De dragende verhaallijn in Novembernovelle, dat van de destructieve schrijver Elderick Jansen, lijkt in eerste instantie nogal op zichzelf te staan. Maar gaandeweg gaat hier een steeds grotere adhesieve werking vanuit en uiteindelijk lees je de hoofdstukken die zich afspelen aan het front, als zijnde het werk van Elderick Jansen, opgedaan door de confrontaties met het voormalige strijdtoneel, als heel vanzelfsprekend. Bijvoorbeeld als Jansen het graf van de in de proloog opgevoerde Kapitein Williams bezoekt en het gevoel krijgt dat hij deze man al eens eerder heeft ontmoet. Maar deze veronderstelling blijkt te berusten op een misverstand. 'Ik heb een broertje dood aan alles waarvoor geen wetenschappelijk bewijs bestaat. Je ziet wat je wilt zien. Bij heftige emoties tovert het menselijk brein allerlei konijnen uit de hoge hoed om de moed erin te houden. Spoken zijn het product van overspannen geesten.'
Zo ook Jansen's demonen, zij blijken uiteindelijk mijlenver van het WO1 slagveld gestationeerd te zijn. De tirannieke vader van het gezin Jansen heeft zijn verstandelijk gehandicapte dochter nooit kunnen accepteren. Onbewust dwong hij Elderick tot een intellectuele compensatie. Niet zonder consequenties voor de geest van de schrijver…

In een prachtig slotakkoord breit Meijer een knappe onverwachte wending aan het verhaal, dat volgens de schrijver zelf 'afhankelijk van de perceptie van de lezer zowel optimistisch als fatalistisch is te interpreteren.' Een 'happy end' van het soort dat in Hollywood spontaan hoestbuien oplevert.
   Met Novembernovelle levert Ep Meijer een lovenswaardig debuut af dat dankzij een haast ongezonde fascinatie van de schrijver met zijn onderwerp een hele menselijke smoel geeft aan het drama van 'die andere wereldbrand.' In een eerder op Schrijfnet gepubliceerd verhaal (Voie Sacrée), liet Meijer zijn hoofdpersoon de oorlog al eens vergelijken met 'De smidse van de duivel.' Novembernovelle is een fascinerende rondleiding in die smederij.

Lees hier het interview met Ep Meijer.