Regisseur: Richard Kelly
Titel: Donnie Darko
Hoofdrollen: Jake Gyllenhaal, Drew Barrymore, Patrick Swayze, Jena Malone
Datum bespreking: 23-06-2002

Het is 2 oktober 1988, een motor van een Boeing 747 stort neer op huize Darko. De kamer van zoon Donnie wordt verwoest. Gelukkig is hij niet thuis, maar bij z'n psychiater. Of toch niet...

Want in de periode erna leert Donnie alles over tijdreizen, zodat hij kan voorkomen dat hij een ongeluk krijgt op 2 oktober 1988. Tevens leert hij Frank kennen, een konijn uit de hel, die hem het einde van de wereld voorspelt. En waarom zou je willen voorkomen dat je een ongeluk krijgt, als toch de hele wereld zal vergaan 28 dagen na 2 oktober 1988.

Volgt u het nog? De film Donnie Darko is minder vaag als uit dit intro blijkt. Maar fantasievol is de film wel degelijk. Dat vonden de bezoekers van het festival van de fantastische film ook, want ze gaven Donnie Darko de hoofdprijs. Een duister konijn zoekt hoofdpersonage Donnie op in zijn depressieve puberjaren in de suburbs en zet hem aan tot destructieve acties. 'Een unieke met niets te vergelijken film' stond ergens geschreven. Toch maar even proberen:

Harvey: broer konijn

Henry Koster maakte in 1950 een film waarin de labiele James Stewart gezelschap krijgt van Harvey, een vriendelijk konijn zo groot als hijzelf. Stewart moet ervoor naar een inrichting maar weet iedereen te misleiden en het publiek te charmeren. Het konijn verleidt hem tot zaken (bijvoorbeeld seksueel getinte uitspraken tegen zusters in de kliniek) die hem niet in dank worden afgenomen. Frank, het demonische konijn in Donnie Darko, gaat vele stappen verder. Het konijn vertegenwoordigd Donnie's duistere kant en verleidt hem onder andere tot het in brand steken van z'n school. Net als Harvey is ook Frank voor de hoofdpersoon de enige zekerheid ten opzichte van een onzekere buitenwereld.

E.T.: op die fiets

Regisseur Richard Kelly kreeg zijn film niet van de grond tot producent Drew Barrymore zich ermee ging bemoeien. De film scoorde in de V.S. niet echt, maar zal, zeker na Europees succes, snel uitgroeien tot een cultklassieker. Het heeft er alle ingrediënten voor: een jonge regisseur, onbekende acteurs, een mix van genres en misschien wel het belangrijkste: de film is vaag, of in positieve termen mysterieus. Dit laatste element verplicht of tot afhaken (de haters) of tot meerdere keren kijken (de freaks). O ja, deze alinea heet E.T. Naast het feit dat producent Barrymore met die film doorbrak, zit er een leuke verwijzing in Donnie Darko naar deze fantastische klassieker (meer een genrebeschrijving dan mijn waardering). De avond voor de laatste dag van de wereld, springen Donnie en vrienden op hun fiets en rijden door de donkere suburbs naar een duistere plek waar Frank hem naar toe heeft gelokt. Nu nog dat konijn in het fietsmandje en naar de maan ermee.

American Beauty: nachtmerrie in slaapstad

De laatste jaren zijn de suburbs herontdekt in de film. Recentelijk maakte Solondz Storytelling, maar het belangrijkste voorbeeld is American Beauty. Hierin wordt de slaapstad wakker geschud en vliegen de hoekstenen door het vredelievende gezin. De film legt de tragiek van het gezin bloot. Bij Donnie thuis heeft men leren leven met een moeilijke jongen, maar door de komst van zijn onzichtbare vriend Frank lopen de zaken uit de hand. Het lieve gezin uithangen is er allang niet meer bij. Als er dan ook nog een vliegtuigmotor op het huis neerstort... Ondanks de fantastische elementen heeft regisseur Kelly ook aandacht voor de bezorgde gezinsleden. Hen belachelijk maken had voor de hand gelegen, maar door ze serieus te nemen, krijgt de film meer diepgang.

David Lynch: en de meesterleerling

Met een mysterieus plot waar onzekerheden ingebouwd zijn, kun je niet om David Lynch heen. Toch valt het bij Donnie Darko mee. De film is niet zo claustrofobisch beklemmend als de betere werken van Lynch. Het gaat hier tenslotte om een debuterend regisseur. De ingebouwde onzekerheden zitten vooral in het raamwerk. Sterft Donnie onder de val van een vliegtuigmotor en vinden de gebeurtenissen na 2 oktober 1988 alleen in zijn hiernamaals plaats? Of sterft hij niet, en heeft hij het ongeluk voorzien met behulp van zijn voorspellende konijnenvriend Frank?
Als je eenmaal het konijn geaccepteerd hebt als personage volgen de gebeurtenissen behoorlijk rechtlijnig. Richard Kelly kan nog wel wat opsteken van meester Lynch, maar heeft zich een snelle leerling getoond met dit debuut.

Jonze, Anderson(s) & Kelly: de nieuwe Amerikaanse film

De vergelijking met Jonze en Anderson is niet nieuw, de regisseurs worden zelfs als een groep gezien. Spike Jonze maakte Being John Malkovich, en Paul Thomas Anderson was verantwoordelijk voor Magnolia. Met Donnie Darko op een vierde plaats heb je gelijk de meest vernieuwende Amerikaanse films van de afgelopen paar jaar bij elkaar. De derde plaats is voor Wes Anderson, die waarschijnlijk door zijn lichtvoetigheid niet tot bovenstaande generatie wordt gerekend. Hij maakte met The Royal Tennenbaums de meest vermakelijke film van dit jaar.
Deze generatie filmers schrikt er niet voor terug om absurditeiten in een dramatisch verhaal in te brengen. En met effect, de kijker wordt niet alleen qua tijdsbesef maar ook qua waarheidsbesef door elkaar geschud.
Opvallende overeenkomst is dat de drie regisseurs gebruik maken van een jaren tachtig ster in een andersoortige rol. John Cusack kroop als poppenspeler letterlijk in het hoofd van Malkovich, Tom Cruise speelde een mentale goeroe in Magnolia en Patrick Swayze heeft een vergelijkbare rol in Donnie Darko. Donnie Darko ontmaskerd met behulp van konijn Frank de ware aard van Patrick Swayze. En dat gaat verder dan Dirty Dancing, veel verder. Te ver eigenlijk

Oscar Krieger