Een nieuwe cd van R.E.M. is in huize Fagel reden de champagnefles te ontkurken. In onze IKEA-kast staat inmiddels, chronologisch gesorteerd, het volledige oeuvre van de band uit het Amerikaanse Athens. De champagneglazen worden zelden helemaal leeggedronken, omdat het een even hardnekkige traditie is dat de nieuwe cd bij de eerste draaibeurt bitter, bitter tegenvalt.

Drawing patterns with a cork on the tablecloth (‘The outsiders’)

R.E.M. is een onvoorspelbare band. Afgaande op de nieuwe nummers die aan de compilatie-cd ‘ In time’ (2003) werden toegevoegd en de uitingen van bandleden op de eigen website, was een harde, sterk politiek getinte cd te verwachten, vol uptempo nummers en bijtende teksten tegen Bush en zijn trawanten (denk aan de single ‘Bad day’). Het champagneglas was nog geheven toen bleek dat de nummers op ‘Around the sun’ een zeer rustig geluid hebben (Sky Radio zou zich er niet voor schamen), met refreinen die al na de eerste keer luisteren je hoofd niet uit zijn te krijgen en teksten waar Bush niet van wakker hoeft te liggen. Een ongevaarlijke en ook verder weinig interessante cd dus, dachten we.

Salute Apollo 13 from the rattle jewelry seats* (‘I wanted to be wrong’)

Maar ditmaal werd het glas tijdens de tweede luisterbeurt toch nog leeggedronken. De lekker in het gehoor liggende deuntjes blijken prachtige, subtiele liedjes met poëtische teksten die, op een enkele uitzondering na, niet expliciet op de wereldpolitiek ingaan, maar (wél expliciet) een hoopvolle boodschap uitdragen: "hold on world ‘cause you don’t know what’s coming (…) take another trip around the sun" (het nummer ‘Around the sun’ wordt gebruikt in de documentaire ‘Going upriver’, een film over de politieke opkomst van John Kerry).

Het fascinerende aan R.E.M. is het geheel eigen geluid, de eigenzinnige manier van liedjes maken. Daardoor sluit de muziek zelden aan bij de geldende mode. Op ‘Around the sun’ echter zijn veel invloeden uit de momenteel nogal modieuze r&b te beluisteren en het zou zomaar kunnen gebeuren dat de groep, voor het eerst sinds hun commerciële hoogtepunt in het begin van de jaren ’90, weer eens een grote hit scoort. Bijvoorbeeld met ‘The outsiders’, een lekker nummer waarin rapper Q-Tip een mooie rol vervult. Of met het prachtige ‘The ascent of man’, waarin de soulinvloeden onmiskenbaar zijn (wij wachten hier vol afgrijzen op het moment dat Boris het nummer ontdekt).

Jesus loves me fine, but his words fall flat this time (‘Make it all okay’)

Het experiment pakt wonderlijk goed uit. R.E.M. gold als een weinig vrolijke, zelfs licht depressieve band, maar de r&b-invloeden (zeker in combinatie van het folkgeluid van de groep) geven de nummers iets lichts. Het is evenwel een lichtheid met scherpe randjes, zoals die ook al te beluisteren was op ‘Reveal’ (2001). Vaak wringt iets in die lekkere liedjes, al is het maar bijvoorbeeld omdat de percussie dissonant klinkt (in ‘High speed train’). Het ongemak wordt treffend verwoord in ‘The worst joke ever’: "You see there’s this feeling that I’ve heard this one before". En natuurlijk heeft Michael Stipe zonder twijfel de mooiste stem uit de hedendaagse popmuziek, een stem die naadloos aansluit bij het verwoorde levensgevoel. Naarmate hij ouder wordt, wordt zijn stem heser, wat vooral in de hoge registers een bijzonder geluid oplevert.

Let my dreams set me free. Believe. Believe. Now. Now. Now. Now. (‘Around the sun’)

In popmuziek zijn modes en grote namen altijd aan inflatie onderhevig. R.E.M., zou je kunnen zeggen, is een grote band uit het verleden. Dat de band zich na ruim 20 jaar nog steeds weet te vernieuwen, mag een klein wonder heten. Dat ze nog steeds relevante muziek maken, een ander. ‘Around the sun’ is een waardevolle aanvulling op het materiaal dat al verkrijgbaar was. De cd bevat mooie liefdesliedjes (de single ‘Leaving New York’, ‘Make it all okay’), tragikomische schetsen (‘Wanderlust’,‘The worst joke ever’), poëtische liedjes waar vooral het taalplezier en muzikale virtuositeit opvallen (‘The outsiders’, ‘Boy in the well’) en, ja, protestsongs. Onder deze laatste categorie reken ik vooral ‘I wanted to be wrong’. Als Bush erin wordt aangevallen, dan is de aanval niet erg effectief, de Amerikaanse president zou er niets van begrijpen. Maar het illustreert de problematiek, op de typische wrange R.E.M.-manier, treffend: "Did you recognize the madman who is shouting in the streets? Destroy the things that I don’t understand".

Na de tweede luisterbeurt hebben we een nieuwe fles champagne laten aanrukken.

 

*NB: Voor zover dit niet bekend is: ‘Rattle jewelry seats’ uit het citaat uit ‘I wanted to be wrong’ is een verwijzing naar de legendarisch geworden grap van John Lennon, tijdens een gala-optreden van de Beatles in 1963 op Buckingham Palace, in aanwezigheid van Queen Elizabeth. ‘For our last number, I’d like to ask your help,’ zei hij ter aankondiging van ‘Twist and shout’. ‘The people in the cheapest seats, clap your hands. And the rest of you, if you just rattle your jewelry.’ Ik vind de grap te leuk om onvermeld te laten.

Edwin Fagel