Komend weekend start het filmfestival Film by the sea in Vlissingen en in Scheveningen. De openingsfilm is Eternal sunshine of the spotless mind. Een Michel Gondry-film. – Een wat? Een Jim Carrey-film dan. - Nou, en. Een Charlie Kaufman-film misschien? - Now we’re talking. Kaufman, de doorgedraaide scenarist van Being John Malkovich, Adaptation, Human Nature en Confessions of a dangerous mind. Carrey en Gondry bewijzen Kaufman eer door zijn scenario over verliefdheid en vergeetachtigheid vermakelijk verwarrend na te vertellen.
Van vooruitstrevende clips naar
vooruitstrevende films
Net als die andere Kaufman-verfilmer, Spike Jonze, viel Michel Gondry als videoclipmaker al positief uit de toon. Zo werkte hij veelvuldig voor Björk en The White Stripes. Denk daarbij aan de beestenwereld van Björks Human Behaviour of de levende lego-muzikanten in een White Stripes-clip. Dit leverde hem veel prijzen op, waarna een eerste film met Kaufman volgde, Human nature, die het aan alle kanten net niet had. Eternal sunshine is film nummer twee.
Het verhaal van de verwijdering
Clementine (Kate Winslet) heeft het gehad met Joel (Jim Carrey) en stapt om die reden bij Dr. Mierzwiak binnen voor een speciale geheugenbehandeling. Zodra Joel erachter komt dat Clementine hem uit haar geheugen heeft laten wissen, zint hij op wraak. Hij ondergaat dezelfde behandeling en in één nacht worden al zijn gedachten aan haar verwijderd. Maar tijdens het proces is hij iets teveel bij bewustzijn, waardoor de behandeling niet geheel slaagt.
Een pleidooi voor vlekken op de ziel
Net als bij andere Kaufman-verhalen viert de verwarring hoogtij en wordt er door de personages geworsteld met feit en fictie. Joel ziet tijdens het proces alle gedachten aan zijn ex-geliefde in omgekeerde volgorde uit zijn geheugen verdwijnen. Door deze bijzondere vertelwijze krijg je inzicht in de relatie zoals die afliep, stand hield en vervolgens ontstond. Misschien verwarrend voor Joel, maar zeer verhelderend voor de kijker. Want beetje bij beetje wordt duidelijk waar het mis ging en waar het nog goed ging, en waarom dat laatste meer van belang is. Daarnaast toont het de inpact van herinneringen en van de misleidende werking van gedachten. De titel van de film verwijst naar het gedicht Eloisa to Abelard van de Engelse Alexander Pope over hopeloze verliefdheid: ‘How happy is the blameless Vestal's lot! / The world forgetting, by the world forgot / Eternal sunshine of the spotless mind! / Each pray'r accepted, and each wish resign'd.’ Of-te-wel: de zon schijnt voor degene met een vlekkeloze ziel. Weinig zonneschijn dus voor Joel, bij wie de vlekkenverwijderaar niet geheel werkte. Veel sneeuw, regen en ijs in een film voor alle verloren zielen die elkaar herkennen aan de vlekken op hun ziel.
Een ingehouden Jim Carrey
Naast filosofisch is Eternal sunshine simpelweg ook gewoon een komisch liefdesverhaal. Waarbij opvalt dat Carrey ingehouden speelt en juist Winslet de chaotische bekkentrekker is. Deze ‘omdraaiing’ zorgt ervoor dat beiden overtuigen. Blijkbaar wil iedereen graag in een Kaufman-verfilming, want Kirsten Dunst (het liefje van Spiderman), Elija Wood (Frodo) moeten het doen met de bijrollen (ze vormen het team dat de hersenen van Joel en Clementine onder handen neemt).
Michel Gondri, die samen met een kunstenaar en Kaufman het idee van de film bedacht, heeft niet veel kunstgrepen nodig om de vele sprongen in de verwarrende gedachtewereld van Joel geloofwaardig te maken. Het idiote maar hartverwarmende verhaal, het spel en de regie maken van Eternal sunshine een niet te missen Kaufman-hoogtepunt.