Auteur: Cathelijn Schilder
Titel: De eenling
ISBN: 9020402145
Uitgeverij: LJ Veen
Datum bespreking: 25-01-2005
 

Als tweelingen iets weten, is het wel dat ze niet bijzonder zijn. Die laatste hoop waar mensen zich aan vastklampen: ik ben wel uniek, daarvan weten wij dat dat niet klopt. We lijken allemaal verdomd veel op elkaar We onderscheiden onszelf slechts in uiterlijk vertoon. (p. 146)

Elian werkt in een druk café en heeft af en toe een vriend. Toch is ze alleen. Volgens haar psycholoog heeft ze last van een lang rouwproces. Een stamgast is overleden, maar daar gaat het niet om. Nee, de rouw betreft haar springlevende tweelingzus Anna, die heeft besloten dat ze elkaar even niet meer moeten zien. Beiden zijn ze in een andere stad gaan studeren. Anna heeft nergens last van, lijkt geheel op haar plek met haar vriend en vriendinnen. Maar Elian hoort er niet meer bij en weet niet goed bij wie ze nu wel hoort.

Dit is in het kort het uitgangspunt van de debuutroman De eenling van Cathelijn Schilder. Eerder stonden hoofdstukken al in Hollands Maandblad en las Schilder (1980) de roman-in-wording voor in Music Hall. De roman bestaat grofweg uit drie delen; Vroeger, Nu en Later, waarbij ‘Nu’ het grootste deel van het boek uitmaakt. Hoofdpersoon Elian vertelt over wat ze meemaakt en wat ze denkt. Door de sprongen in tijd die Schilder neemt, lijkt het af en toe of er pagina’s of hoofdstukken missen. Minimale terugblikken of subtiele verwijzingen geven aan hoe een vorige periode is afgelopen.

Cathelijn Schilder moet het in dit boek niet hebben van het oorspronkelijke plot of het spannende verhaal. Die geven geen reden tot doorlezen. Toch kost het geen moeite 85 keer een bladzijde om te slaan. Dit dankt Schilder aan drie dingen. Het inkijkje in haar hoofdpersoon, het heen en weer schakelen tussen gebeurtenissen en gedachten en de lichthumoristische stijl van Schilder.

De hoofdpersoon

Elian is een jonge vrouw (21) die zeker weet dat het gaat lukken met haar leven zonder haar zus. Elian bedenkt zich dit, dus beseft ze dat er een risico aan het leven zit. Elian weet het allemaal niet meer. Cathelijn Schilder weet op een rake manier inzicht te geven in de voortdurend in beweging zijnde gevoelens van haar hoofdpersoon. De gedachten schieten heen en weer tussen kinderlijke fantasieën (zo praat ze tegen haar Jimi Hendrix-poster en laat ze zich door Sonja Barend interviewen, zonder dat die aanwezig is) en volwassen overdenkingen.

 

De schakelaar

Het schakelen tussen gebeurtenissen en gedachten benaderen sterk de aard van gedachten in de werkelijkheid. Meestal komen ze associatief op. Een voorbeeld: Elian belt met haar moeder en vertelt waar ze is geweest, waarna haar gedachten nog even een sprongetje verder maken: ‘Ik was bij Bas. Klinkt als een heel slecht Nederlandstalig liedje.’ Niet alleen voorstelbaar dat zo’n gedachte bij je opkomt, het is nog waar ook. Schilder weet de gedachten en gebeurtenissen goed in verhouding af te wisselen, waardoor je als lezer de weg niet kwijt raakt in het verhaal, maar wel genoeg in Elians hoofd duikt om haar verwarde gedachten te kunnen volgen.

De stijl

De humor in het boek wordt mede bepaald door de eerder genoemde afwisseling tussen gebeurtenissen en associaties. Schilder speelt lichtvoetig met haar hoofdpersoon, of beter gezegd, ze laat Elian met zichzelf spelen. Elian relativeert haar gevoelens, haar depressie en dus haar eigen leven. Als haar psycholoog haar vertelt dat ze een soort rouwproces doorgaat en dat ze hier is om erachter te komen waarom dat zolang duurt, zijn haar lichtcynische gedachten: ‘Als hij nu een arm om me heen geslagen had. Als hij ook nog gevraagd had of ik in zijn grote huis kwam wonen. Als ik bij hem had mogen blijven eten. Dan had hij me geholpen. Nu niet. Zo gemakkelijk is het nou eenmaal niet. Ik betaal die man ervoor. En toch moet ik in mijn eentje in de regen naar huis fietsen. Dat helpt niet.’
Juist dit soort milde humor, raakt de kern van haar probleem, van haar eenzaamheid.

Cathelijn Schilders eersteling is een aangenaam boek dat, gezien het aanwezige schrijftalent, vast niet het laatste en het beste is dat ze in haar pen heeft zitten.

Ricco van Nierop