Braun en Smid / Schumann's Dichtersliefde

Eerst ging Franz Schubert’s liederencyclus Die Winterreise bij hem – schrijver en zanger Jan Rot – onder het mes. Vervolgens ‘dreigde’ Bach’s Matthäus Passion hetzelfde lot te zijn beschoren. De wijdvertakte Bachgemeente sidderde - maar de aangekondige première eerder in het jaar in de 750jarige Dom van Utrecht ging op het laatste moment niet door. Hertaler Rot schrok zich een hoedje toen tijdens de eerste repetitie van de Utrechtse Domcantorij bleek dat Bach’s religieuze Opus Magnum wel zo volstrekt anders klonk; (lees: te) overweldigend dicht op zijn huid kwam, dat hij tot veler consternatie besloot om zijn Nederlandstalige Mattheüs schielijk terug te trekken.

Maar nu is toch een andere Groot Werk van het klassieke muziekfirmament door Rot in een Nederlandstalige lezing gegoten en zelfs op CD uitgebracht. Het gaat om de prachtige liederencyclus Dichterliebe, alias Dichtersliefde, van de 19^de eeuwse Duitse volbloed-romanticus Robert Schumann, op teksten van de welhaast grootste dichter uit de Duits-romantische literatuurgeschiedenis; Heinrich Heine.
Wat Rot’s taalkundige omwerkexercities van de teksten zo – letterlijk – buitengewoon maakt, is dat hij de luisteraar niet de kans geeft om in het behaaglijke pluche van het 19^de eeuwse Duits van Heinrich Heine weg te dommelen. Want ga er maar voor zitten: op muziek gezette teksten in een buitenlandse taal pakken toch altijd indirecter uit, al naar gelang de buitenlandse taal in kwestie. Aangezien het Duits van alle buitenlandse talen het meest aan het Nederlands verwant is, begrijpt de luisteraar nu eens bij vlagen, dan weer zinnen- c.q. minutenlang, waarover ‘het’ in kwestie over gaat.

Inderdaad, muziek is hierbij de ‘dragende factor’ om al die 16 poëziejuwelen – uit Heine’s bundel ‘Lyrisches Intermezzo’ – volledig te kunnen volgen en ervan te kunnen genieten, ook al gaat het meestal om ‘indirecte verstaan’ van de oorspronkelijke Duitstalige teksten.
Rot’s her-talingen – ver-talen is eigenlijk een ontoereikende definitie – doen bovendien beter recht aan de ironie, dubbele bodems en spot die in de oorspronkelijke lees- c.q. declamatieversie van Heine’s gedichten (voor de goede lezer/verstaander) voor het oprapen liggen. Schumann’s prachtige, warme muziek maakt dit eigenlijk ongedaan, hetgeen Jan Rot ertoe heeft gebracht om sommige Nederlandstalige liedteksten scherp neer te zetten, waarbij de naam van de dichter zelfs om de hoek komt kijken.