Auteur: Ditte Mensink
Titel: Het alziende oor
ISBN: 9038849478
Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar
Datum bespreking: 17-05-2005
 

Spanning = ontspanning, althans in de leeservaring van detectivelezers. De tweede schijnbare tegenstelling die voor detectives opgaat is: spanning en voorspelbaarheid kunnen samengaan. In een detective vind je altijd een onderzoeker (rechercheur, schrijver, etc) met zijn of haar voorspelbare nukken. Altijd zijn er verdachten die het uiteindelijk niet gedaan blijken te hebben. Altijd wordt het mysterie aan het eind ontrafeld. En dan is er natuurlijk de onvermijdelijke aanleiding voor dit alles: de misdaad, in 99% van de gevallen: de moord. Juist die voorspelbaarheid maakt de spanning en de soms lugubere gebeurtenissen dragelijk. Vandaar dat miljoenen mensen ter ontspanning detectives lezen.

De vragen:

Vanwaar deze analyse van de detectivelezer? Vanwege de debuutroman van Ditte Mensink, die ondanks de grote afzetmarkt niet als detective wordt gepresenteerd. Geen ‘literaire thriller’ in de advertenties, geen fragment van een ornament op de kaft en geen voormalig politievrouw als auteur. En waarom is uitgever Nijgh & Van Ditmar zo dom om Het alziende oor niet uit te venten in de altijd groeiende detectivemarkt? Misschien omdat het in dit boek nu net gaat om die ene procent, waarin geen sprake is van een moord? Misschien omdat ze juist ook een ander publiek zoekt voor dit spannende boek? Dat laatste is ze gelukt, ik lees zelden een detective. De echte fans zullen dat herkend hebben aan mijn kort-door-de-bocht-analyse waarmee ik deze recensie begon.

De misdaad:

In het Uffizi-museum wordt het schilderij Judith onthoofdt Holofernes met een mes op twintig plaatsen vernield. Restaurator Tessa Stam gaat naar Florence om samen met haar leermeester Giuseppe Tavernese het doek in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Ondertussen is een schoonmaakster gearresteerd, waarbij de kranten een politiek motief (vluchtelingenproblematiek) hebben bedacht.

De onderzoeker:

Hoofdpersoon in Het alziende oor is geluidstechnicus Tania Kalling, een oude bekende van Tessa. Tania heeft een absoluut gehoor, wat handig van pas komt in haar werk. Door mee te gaan naar Florence wil ze het gehele restauratieproces op band vastleggen. Al snel begint ze vragen te stellen die niet alleen meer gaan over de technische of kunsthistorische achtergronden van het schilderij en de restauratie. Bijvoorbeeld: Hoe zou de kleine Albanese schoonmaakster het mes zo hoog in het grote doek hebben kunnen steken? En: wat hebben de 17e-eeuwse kunstenares, de onthoofding die ze zo gruwelijk in beeld bracht en de verkrachtingszaak waar ze als slachtoffer in verwikkeld was te maken met de motieven van de kunstvernieler?

 

De afwezigheid van de nukken van de onderzoeker:

Het absolute gehoor van Tania was in het verleden voornamelijk een handicap. In grote ruimtes met veel mensen werd ze overstemd door geluiden. Na een training kan ze zich tegenwoordig beter focussen op enkele geluiden. En die techniek komt haar goed van pas als ze haar oor te luisteren legt bij Tessa en Giuseppe. Behalve dit luistervinken zijn er weinig nukken te ontdekken bij Tania. De reden daarvoor ligt in het vertelperspectief. Ditte Mensink maakt namelijk gebruik van een ik-verteller (Tania), iets dat in standaarddetectives weinig voorkomt.

De leeservaring:

Het alziende oor is een spannende roman, die ook nog wat te melden heeft. Zo zijn er de kunsthistorische achtergronden van een bijzondere renaissanceschilderes. En er zijn de technische, esthetische en ethische discussies binnen het restauratievak. De spanning is er, ondanks de wat vage uitgangspositie van de ik-persoon. Tania wil alle geluiden om haar heen vastleggen, maar waarom ze specifiek dit restauratieproces in audiomapjes in haar pc wil onderbrengen wordt mij niet helder. Toch krijgt Ditte Mensink het voor elkaar dat ik dit uitgangspunt naast me neerleg en doorlees. De ontspanning is er, dankzij de eerder genoemde achtergronden, maar vooral ook dankzij de sterke opbouw en de vlotte stijl.

Het alziende oor is een detective naar mijn hart: eentje zonder moord, zonder nukken en zonder voorspelbaarheid. Het is dus strikt genomen helemaal geen detective. Maar de liefhebber van het spannende boek zal dat een zorg zijn.

Ricco van Nierop