Auteur: Gijs Groenteman
Titel: Ischa, Verhalen van verwanten, vrienden en vrouwen
ISBN: Prometheus
Uitgeverij: 90446056754
Datum bespreking: 26-04-2005
 

De afgelopen maanden was Ischa Meijer terug in de media. Op tv verscheen de documentaire Ik hou van mij, op de radio het drieluik Hoe was ik? en in de boekhandel ligt het boek Ischa van Gijs Groenteman. Daarnaast schreef Els Timmermans een boek over Meijers favoriete prostituee L. Vanwaar al deze aandacht voor een tien jaar terug overleden journalist?

Ischa Meijer was een begenadigd interviewer en een entertainende radiomaker. Hij was een zoon van door de oorlog getraumatiseerde ouders. Een broer, een vader, een minnaar, een collega, een mens. De fascinatie voor Meijer bleek al eerder. In de jaren negentig werden diverse werken van Ischa Meijer heruitgebracht of opnieuw verzameld. Bundels met interviews, Dikke Man-columns, Radiostukken (gelezen door Cor Galis) en korte verhalen. Ook schreef zijn zus Mirjam het boek Mijn broer Ischa en natuurlijk is er het bekende I.M. van Connie Palmen. Bovenop dit alles werkt historica Evelien Gans aan een dubbelbiografie over Jaap Meijer (1912-1993) en zoon Ischa Meijer (1943-1995).

In deze recensie voornamelijk aandacht voor het boek van Gijs Groenteman. Hij schreef een wat ze in het Engels oral biography noemen. Dat er geen echte Nederlandse term voor is, zegt al genoeg over hoe weinig dit genre in Nederland beoefend wordt. Het betreft een biografisch boek samengesteld uit eerder afgenomen interviews met diverse verwanten, vrienden en vrouwen. De afzonderlijke interviews zijn in citaten geknipt en in thema’s verdeeld zodat er één verhaal ontstaat, verteld door diverse mensen.

Gijs Groenteman interviewde ruim 30 mensen voor het boek. Onder andere: Jenny Arean (theatercollega + ex), Adriaan van Dis (vriend), Joop van den Ende (bezorgde Ischa zijn tv-talkshow), Rinus Ferdinandusse (Vrij Nederland hoofdredacteur in de jaren dat Meijer er zijn succesvolle interviews maakte), Jeroen Meijer (zoon), Job Meijer (broer), Matthijs van Nieuwkerk (collega bij Het Parool), Wim Noordhoek (collega bij de radio), Connie Palmen (partner), Olga Zuiderhoek (vriendin). Groenteman koos voor een chronologische opzet, waarbij de afzonderlijke hoofdstukken ingeleid worden door een schelmenintro, alsof Ischa de Uilenspiegel/Don Quichotte van na de oorlog is: ‘Zevende hoofdstuk (1983-1985) Waarin Ischa Duitsland probeert te veroveren en zijn vurig verlangde tweede kind krijgt.’ Of het slot: ‘Twaalfde hoofdstuk Waarin Ischa ook na zijn dood de gemoederen bezighoudt.’

Deze schelmenintro’s passen perfect bij de kwajongensachtige Meijer die alles probeert en tegen iedereen aanschopt. Zo gaat hij eind jaren 70 het theater in, na jaren de meest gevreesde theatercriticus te zijn geweest. En het resultaat is niet al te best. Ondanks dat Olga Zuiderhoek altijd wel om hem kan lachen en Hans van Manen zelfs een choreografie voor hem schrijft, was het theater te hoog gegrepen, aldus Wim Noordhoek: ‘Zijn theatershows waren in Nederland al beroerd, maar in Duitsland… Vijftienvoudige kromme tenen, hoor.’ Daarnaast wordt zijn manier van werken voor krant, radio en tv uitgelicht. Dat hij bij al die redacties altijd op zoek was naar contacten, een groep gelijkgestemden, een surrogaat familie. Rinus Ferdinandusse over Vrij Nederland: ‘Hij kwam vaak op de krant, liep van tafeltje naar tafeltje en van kamertje naar kamertje, tegen mensen te zeggen waar ze stukken over zouden moeten schrijven. Hij was een nieuwsbeest, altijd bezig om ideeën te roepen. Maar ook met klagen dat hij er niet bij hoorde. Gerard van Westerloo vertelde me dat hij met een plastic tasje over de redactie liep en zei: “Ik ben het vondelingetje hier.”’

Groenteman heeft het voor elkaar gekregen een veelomvattend beeld te schetsen van de journalist, radiomaker en man. De diverse geïnterviewden vullen elkaar goed aan en dat is te danken aan het goede knip- en plakwerk van de samensteller. Waar de tv-documentaire voornamelijk op psychoanalytische wijze naar de persoon Meijer keek, laat Groenteman veel meer zien van de mens in combinatie met zijn werk.

Tip voor geïnteresseerden: lees eerst Groentemans oral bio en beluister vervolgens De Jongh’s radiodoc. Nog steeds geïntrigeerd? Lees dan verder in Meijer’s interviewbundel of in zijn Brief aan mijn moeder. Dit alles bij elkaar levert een behoorlijk totaalbeeld op van Ischa Meijer.

 

De interviewer Het boek van Groenteman deed mij grijpen naar zijn beroemde interviews. Prometheus heeft enkele jaren terug zijn 50 opvallendste interviews gebundeld in Ischa Meijer, de interviewer. Beroemde interviews met Bram Peper, Mart Smeets en Annie M.G. Schmidt zijn in het boek opgenomen. Het boek is naast een studieboek voor het geschreven interview ook een weerslag van de kunst en cultuur van na de oorlog. Dat die periode ondertussen afgesloten wordt, blijkt wel uit het feit dat de laatste tijd nogal wat geïnterviewden zijn overleden: Loe de Jong, Wally Tax, Andre Hazes, Lodewijk de Boer en Bram Vermeulen. Ischa Meijer - De interviewer, 50 jaar interviews uit 25 jaar interviewen. Prometheus, 1999. 9053339663.

De radioman Het boek van Groenteman doet ook terugverlangen naar de radioshows die Meijer eind jaren tachtig, begin jaren negentig maakte onder de titel Een uur Ischa. Groenteman laat enkele medewerkers en vaste gasten aan het woord over Meijers entertainende radioprogramma’s. Bijvoorbeeld Leonie Smit (radioproducer): ‘Ischa wilde voor Een uur Ischa gasten van wie hij weerwoord kreeg. Hij was allergisch voor verveling en voor domme mensen, die verdroeg hij absoluut niet. Het liefst had hij gasten die ad rem waren, maar dan op een verkeerde manier, zodat hij er onmiddellijk overheen kon. Scoren.’ De radiodocumentaire die David de Jongh maakte over Meijer laat veel fragmenten horen uit die radioshows. Geïnteresseerde vragen, maar ook gespeelde irritatie over woordjes als ‘uitdaging’, ‘stukje’ en ‘absoluut’. Het levert in ieder geval veel hilariteit op. De driedelige documentaire doet in feite wat Groenteman ook doet in zijn boek, hij laat bekenden aan het woord. De meerwaarde van deze radiodocu is natuurlijk dat Meijer er voortdurend zelf doorheen zit te kwekken (interrumperi), waardoor direct duidelijk wordt waar derden het over hebben als ze vertellen over het telkens in de reden vallen van de meesterinterviewer. David de Jongh – Hoe was ik? In drie delen te beluisteren via: Vpro’s De Avonden.

Ricco van Nierop

Verder lezen in relevante recensies op de Recensent:
- Kees de Groot van Embden – Ik hou van mij. (tv-docu)

En verder:
- Interview met Gijs Groenteman, David de Jongh en Kees de Groot van Embden.
- Ischa Meijer – Brief aan mijn moeder. Bert Bakker, 1974.
- Ischa Meijer – Och, zie de Dikke Man. Prometheus, 1992.
- Ischa Meijer – Een jongetje dat alles goed zou maken. Prometheus, 1996.
- Ischa Meijer – Zing m’n jongen zing. Prometheus, 1997.
- Connie Palmen – I.M. Prometheus, 1998.
- Els Timmerman – L.: hommage aan een hoer. Vassallucci, 2005.