De geschiedenis leert ons dat er weinig tot geen hoop is op verbetering. Neem bijvoorbeeld de algehele situatie in enkele Afrikaanse landen of de Palestijns-Israelische kwestie. Maar hoop is een soort van morele verplichting die ingaat tegen deze realistische gedachten. Hoop doet leven is de hierbij behorende dooddoener. En in situaties waarin hoop verre van realistisch lijkt, komt fantasie om de hoek kijken. De fantasie is een gevaarlijke helper in nood, maar zo verleidelijk.
Een gruwelijk voorbeeld daarvan was vorige week op de nieuwszenders te zien. In de tv-fragmenten zijn meerdere ouderparen te zien in een ziekenhuis waar een baby is binnengebracht na de tsunami. Al die ouders beweren de ouders te zijn van het kind, want allemaal verloren ze hun kind in de golven. Hopelijk zijn de echte ouders erbij, maar voor de anderen zal hoop een afschuwelijke fantasie blijken te zijn. De wens is de vader van de gedachte is de daarbij behorende dooddoener.
In de film Un long dimanche de fiançailles gaat Mathilde tegen alle realiteit in op zoek naar haar verloofde Manech. Het is 1920 en in Frankrijk zijn veel mannen niet teruggekeerd uit de loopgraven. Manech heeft zichzelf al in 1916 door de hand laten schieten, een beproefde methode om weggestuurd te worden uit de afgrijselijke Eerste Wereldoorlog. Maar eenmaal boven de loopgraven uit, vliegen de Duitse kogels in het rond. De enige hoop die hij zich inbeeldt, is het kloppen van haar hart dat hij voelt in zijn kapotgeschoten hand. Mathilde is vier jaar later zo desperaat dat elke aanwijzing genoeg is om met hernieuwde moed haar zoektocht te vervolgen. Een doos vol spullen van mede-deserteurs brengt haar in contact met andere desperate verloofden en een enkele overlevende. Zelfs als haar door meerdere mensen verteld wordt dat hij dood is, ziet Mathilde wel ergens een mogelijkheid de mededeling anders te interpreteren. Of dat vernuftig speurwerk is of door de situatie ingegeven fantasie, blijft in het midden. Als ze het echt niet meer ziet zitten, vestigt ze haar hoop op het lot; als de conducteur voor de tunnel bij mij is, dan leeft Manech nog. Een jongen doet de cabinedeur open en zegt: ‘Kaartjes alsjeblieft.’ Mathilde kijkt verheugd, tot hij vervolgt met: ‘Grapje,’ en lachend de deur weer dichtdoet. Of er een tunnel volgt, laat de scène niet zien.
Un long dimanche de fiançailles is de nieuwe film van de Franse regisseur Jean-Pierre Jeunet, uit wiens fantasievolle brein eerder de geweldige films Delicatessen (1991) en Le fabuleux destin d’ Amélie Poulain (2001) kwamen. Amélie is de best bezochte Franse film ooit en draaide in Nederland ruim een jaar. Meer nog dan deze cijfers heeft de film mensen betoverd en beïnvloed, al was het maar zolang de film duurde. Daarnaast groeide hoofdrolspeelster Audrey Tautou uit tot een icoon, die grote moeite zal hebben om los te worden gezien van haar Amélie-vertolking. In Stephen Frears’ Dirty pretty things lukte dat al behoorlijk, maar door nu weer de hoofdrol te spelen in deze nieuwe Jeunet-film, kijkt het gevaar weer om de hoek. Toch is Un long dimanche… zeker geen Amélie, deel twee of Amélie in oorlogstijd. Dit is vooral te danken aan de achtergrond waartegen het verhaal zich afspeelt; de grauwe uitzichtloze oorlog. En doordat die achtergrond zich veelvuldig op de voorgrond dringt, met alle bijbehorende modder, kogels en lijken. Tautou is de perfecte actrice voor het werk van Jeunet, niet omdat ze opvallend goed acteert, maar een betoverende verschijning is en daarmee kan spelen. Jeunet heeft natuurlijk goed drama nodig, maar onderscheidt zich door zijn speelse vondsten en zijn visueel vermogen. Het introduceren van personages gaat net als in Amélie door vanuit het heden in te zoomen op het verleden, waarin we niet alleen de ouders en de omgeving, maar ook de eigenaardigheden van de betreffende persoon te zien krijgen. Zo’n vondst is na zijn vorige film niet nieuw meer, maar ook in dit dramatische verhaal blijkt het verfrissend en relativerend te werken.
Met Un long dimanche de fiançailles, overigens gebaseerd op het gelijknamige boek van Sebastian Japrisot, heeft Jean-Pierre Jeunet wederom een zeer bijzondere film afgeleverd.
Indrukwekkender dan Amélie kon het sowieso niet worden, maar klassiek is
voor Jeunet blijkbaar geen enkel probleem.
‘Of Mathilde uiteindelijk Manech vindt?’ Wilt u weten. Kijken is geloven is de hierop
toepasselijke dooddoener.