Pinokkio was een
fascinerend mannetje. Als hij loog werd zijn neus langer en wist iedereen: hij
liegt. Erg duidelijk en praktisch moet dat geweest zijn voor mensen die nog een
appeltje met het houten ventje te schillen hadden.
In onze wereld geen neus-vergroting als handige leugendetector. De kunst is daarom een liegend mens
te leren onderscheiden van iemand die de waarheid spreekt. Rechtszalen kunnen
daar reuze behulpzaam bij zijn.
In Parijs bijvoorbeeld, staat de 10e Correctionele Rechtbank. Aan het roer staat rechter Michčle Bernard-Requin. Met haar kun je maar beter geen ruzie krijgen. In rap Frans leest zij uit enorme dossiers de aanklacht voor om vervolgens vragen te stellen aan de beklaagden en hun advocaten. Hun verdediging beluistert ze met opgetrokken wenkbrauwen en soms nauwelijks verholen irritatie. Daarna is de beurt aan het Openbaar Ministerie. Ook met deze mensen kun je maar beter geen ruzie krijgen. Sterker nog: woedend worden ze soms op de beklaagden. Hoe haalden die idioten het in hun hoofd om te doen wat ze deden! Gelaten en huiverend wacht iedereen vervolgens het vonnis af. En dat is, zoals te verwachten was, meestal niet mals. Strenge jongens, die Fransen.
De Franse documentaire 10e chambre, instants d’audiences is een verslag van de zittingen van twaalf mannen en vrouwen die van mei tot juli 2003 in deze Parijse rechtbank plaatsvonden. Het gaat daarbij om zaken als rijden onder invloed, huiselijk geweld en stalking, drugshandel, het dragen van een wapen en illegaal verblijf. Alle betrokkenen gaven toestemming voor het filmen. Gelukkig, want het resultaat is een fascinerend, verbijsterend, geestig en tegelijkertijd schokkend spel tussen aanklagers en verdachten.
De beklaagden worden door regisseur Raymond Depardon van onderaf gefilmd terwijl hun zaak wordt behandeld en Freud had zijn vingers erbij afgelikt. In close up zie je mensen respectievelijk hun verdediging doen, zichzelf in de nesten praten, doen alsof ze iets niet begrijpen, zich herstellen, langzaam in paniek raken en schrikken als ze de straf horen. Er wordt veel om de hete brij heen gedraaid. Maar vaak genoeg worden zomaar rare dingen gedaan en gezegd. Het Franse dametje dat met net iets te veel wijn op auto had gereden, weigert bijvoorbeeld haar inkomen te noemen. De rechter moet het weten om de hoogte van de boete te bepalen, maar het dametje denkt duidelijk aan de fiscus en doet alsof ze de vraag niet begrijpt. Om de boel vervolgens erger te maken door tot slot nog een moreel puntje te willen maken: wist de rechter namelijk wel dat ze iemand door rood had zien rijden, vlak voordat zij werd aangehouden? En die onverlaat was gewoon door gereden! De zaal denkt: mens, hou je mond, doe nou niet… Helaas, de rechter is des duivels. C’est le bordel! Wat denkt het dametje wel! De straf? Een aantal maanden rij-ontzegging en honderden euro’s boete. Slik.
Twaalf zaken, twaalf verdedigingen, twaalf vonnissen. Meer is 10e chambre niet. Bijzonder boeiend is de bijna twee uur durende documentaire van het begin af aan wel. Misschien doordat je iets bekijkt dat normaal gesproken achter dichte deuren plaatsvindt. Maar vooral de situatie van de rigide rechter contra de draaiende, knipperende, aarzelende, brutale en soms stoďcijnse verdachten blijft iedere keer opnieuw interessant. Wijste les van deze documentaire: noem een Parijse parkeerwachter nooit een ‘putain’, ook al had je gelijk. Het kost je een enorme donderpreek van het Openbaar Ministerie en vijfhonderd euro boete.