Geweld, misdaad, liefde, politiek en Casey Affleck

Verslag van het Leids filmfestival 2007

Hoewel het Leids filmfestival (met haar tweede editie nog maar net de luiers ontgroeid) een stuk kleiner is dan haar zusje in Rotterdam, wil dat niet zeggen dat het de bezoeker niet genoeg te bieden heeft. In tegendeel, zelfs. Het brede filmaanbod wordt hier verspreid over een aantal programma's die qua insteek verschillen. Zo is er ruim aandacht voor de Russische film, is er een programma met louter Japanse samoeraifilms en hebben jonge Nederlandse filmmakers met dit festival er een mooi podium bij om hun rolprenten te tonen. Verder krijgt film in de studentenstad Leiden de academische aandacht die ze verdient met een serie filmvertoningen die gekoppeld worden aan lezingen. Wil je wat weten over de metafysische invulling van Blade Runner of praten over hoe The Dude uit The Big Lebowski de personificatie van het abstracte begrip luiheid is? In Leiden kan het! Toch, keuzes moeten worden gemaakt, en daarom bezocht de Recensent ditmaal alleen films uit het hoofdprogramma. Grote regisseurs, grote acteurs en een aantal heuse Oscarkanshebbers passeerden de revue. Een verslag van een gemoedelijk en gezellig filmfestival.

De donderdag van het Leids filmfestival mag de boeken in als “Casey Affleck dag”. ’s Middags stond als eerste het met twee uur en veertig minuten vrij lange The assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford op het programma. Hierin speelt de jongere broer van houterig acteur Ben Affleck de lafaard uit de titel. Het verhaal, over de misdadiger Jesse James, die één van de eerste beroemdheden in Amerika was, lijkt structuurmatig meer op een boek dan een film. De sprongen in de tijd en wisselende gezichtspunten doen denken aan hoofdstukken en de film maakt veelvuldig gebruik van voice-overs waarin ‘de verteller’ het verhaal ondersteunt. Toch verloochent de rolprent ook het visuele aspect niet en maakt regisseur Andrew Dominik gretig gebruik van het grootse, lege landschap om in rustige shots de ontkoppeling van de dagelijkse realiteit en de daarmee gepaard gaande eenzaamheid van de personages weer te geven.

Het resultaat is een langzame western, waarin de sfeer van angst en eenzaamheid ruim baan krijgt de kijker te grijpen. De acteerprestaties (waaronder een uitstekende Brad Pitt) zorgen er vervolgens voor dat de aandacht van de kijker niet verslapt, wanneer de film in het te lange middenstuk onvermijdelijk toch wat van z’n vaart verliest. Het is uiteindelijk echter vooral Casey Affleck die de film draagt, door van zijn Robert Ford een complex personage te maken die tegelijkertijd meelij en veroordeling bij de kijker weet op te roepen.
(The Assassination …draait vanaf 8 november)

Mochten er na de middagvoorstelling nog twijfels zijn over zijn kunsten, dan neemt de avondfilm, Gone baby gone, die helemaal weg. In deze film, waar Casey geregisseerd wordt door grote broer Ben, speelt hij een detective die ingehuurd wordt voor een grote kidnapzaak in een achterbuurt waarin zowel hij als de moeder van het slachtoffer wonen. Fijn aan Gone Baby Gone is hoe het de morele helderheid van de gemiddelde Hollywoodfilm weet te ontstijgen. Hier geen duidelijk beeld wat goed en fout is, inclusief een handig levenslesje voor de kijker, maar een onduidelijk, grimmig wereldje dat bewoond wordt door personages waarbij het morele kompas soms flink stuk lijkt. Het is, kortom, net de echte wereld. Uiteindelijk loop je daarom als kijker de zaal uit zonder te weten welke personages het gelijk aan hun kant hadden. Verfrissend. Jammer is wél dat de film, in een poging de kijker continu op het verkeerde been te zetten, uiteindelijk wat teveel twists bevat. Onnodig en overbodig voor een verhaal dat op basis van het plot en de dilemma’s zélf al meer dan onderhoudend genoeg was.
(Gone baby gone draait vanaf 17 januari 2008)

In zowel The Assassintion of Jesse James (…) waarin de sporadische uitbarstingen van geweld de momenten zónder alleen nog maar dreigender maakten en Gone Baby Gone, waarin het grimmig en realistisch werd neergezet, speelt geweld (en misdaad) onmiskenbaar een zeer belangrijke rol. In de films die de Recensent op zaterdag bekeek, werd deze trend doorgezet.

Als eerste stond The Flock op het menu, waarin Eroll Babage (Richard Gere) sekscriminelen bezoekt om te kijken of ze zich gedragen. Omdat hij daarbij te vaak over de schreef gaat moet hij gedwongen vertrekken. In de paar dagen die hem nog resten, mag hij z’n eigen opvolgster (gespeeld door Claire Danes) de fijne kneepjes van zijn vak proberen bij te brengen. Helaas is The Flock ondanks een interessante premisse een film vol clichés geworden. De oude rot in het vak die persoonlijke problemen heeft, de naïeve nieuwkomer en de perverse slechterik die op het eerste gezicht best vriendelijk lijkt: alles hebben we al honderden keren eerder gezien. The Flock probeert met haar over-the-top geweldsuitbarstingen en zieke seksuele spelletjes te shockeren, maar slaagt daar nauwelijks in. Het dieptepunt in dat opzicht is een scène waarin de slechterik bezig is de voet van een slachtoffer af te zagen, onderwijl over haar gezicht likkend en dreigend haar haar af te knippen als ze niet ophoudt met jammeren. Inderdaad: dat is niet het eerste waar het slachtoffer in zo’n situatie bang voor zal zijn. Koppel aan dit alles de bijna pijnlijke poging tegen het eind om Se7en te kopiëren en wat overblijft, is een voorspelbare film die zich bedient van nutteloos overdreven geweld en met gemakkelijke plotsprongetjes aan elkaar hangt. Een teleurstelling, dus.
(The Flock draait vanaf 22 november)

Gelukkig maakt American Gangster (tevens de hoofdfilm van het festival) ’s avonds een hoop goed. Het is een film zoals je van gelauwerd regisseur Ridley Scott en grote acteurs als Denzel Washington en Russell Crowe mag verwachten. De film is doeltreffend geregisseerd, heeft mooie shots met prachtige, authentieke kleuren en wordt opgeleukt door uitstekende acteerprestaties. De kracht van de film schuilt in het contrast tussen de twee hoofdrolspelers. De zwarte familieman Frank Lucas (Washington) gaat met z’n moeder naar de kerk, geeft om zijn vrouw en deelt met thanksgiving kalkoenen uit aan de arme bevolking, terwijl de blanke agent Richie Roberts (Crowe) affaires heeft, in echtscheiding ligt en z’n persoonlijke leven nauwelijks op de rails krijgt. Toch is Lucas hier de slechterik die de levens van velen met z’n drugshandel verwoest en is Roberts de held die aan die handel een einde probeert te maken. Helaas doet American Gangster met dit interessante uitgangspunt uiteindelijk te weinig. De film voldoet aan de verwachtingen, maar weet die nergens te overtreffen en blijft daardoor toch achter op de échte klassiekers uit dit genre.
(American Gangster draait vanaf 15 november)

Na films vol geweld, is de middagfilm op zondag, Atonement, ineens iets heel anders. Deze tragische liefdesgeschiedenis tussen de dochter uit een rijke familie (Cecilia, gespeeld door Keira Knightley) en de zoon van de schoonmaakster (Robbie, gespeeld door James McAvoy), is een echte kostuumfilm en heuse tranentrekker. Het centrale plot is bevredigend tragisch en wordt intelligent opgebouwd. Vooral het einde, waarin de titel verklaard wordt, is sterk. Helaas moet een film waarin een romance het belangrijkste deel is, de kijker wél van die liefde weten te overtuigen. En hoewel beide hoofdrolspelers onmiskenbaar zo aantrekkelijk zijn dat een beetje obsessie wellicht gerechtvaardigd is, laat de film in de opbouw steekjes vallen. Cecilia, Robbie, en alle personages om hen heen komen in het begin weinig sympathiek over. In het echt zouden deze twee levens met wat gestolen momentjes en weinig tijd om échte liefde te ontwikkelen, nooit zo reddeloos verstrengeld zijn geraakt als hier getoond wordt. Het maakt dat alles wat volgt op losse schroeven staat. Desondanks is Atonement een doeltreffend, intelligent drama geworden, waarbij menig kijker snotterend de zaal zal verlaten.
(Atonement draait vanaf 1 november)

De zondag besloot met het politiek geladen “Lions for Lambs” (tevens de slotfilm van het festival). Hoewel Hollywood en politiek tijdenlang niet langer een gouden combinatie leek, blijkt in deze tumultueuze periode de zin in dit soort films langzaam terug te keren. Vorig jaar leverde Syriana nog kritiek op de olie-industrie en gebruikte Good Night and Good Luck de McCarthyaanse strijd tegen communisten en gebrek aan persvrijheid om de huidige situatie in een nieuw (of moet ik zeggen: oud) daglicht te plaatsen. Lions for Lambs sluit naadloos aan bij deze nieuwe trend, maar is een dapperdere film. Het verpakt de boodschap niet in een geschiedenislesje, maar neemt een huidig conflict (Afghanistan) om zijn punt te maken.

De kern van Lions for Lambs wordt gevormd door twee gesprekken en het verhaal van twee soldaten in Afghanistan. Het gesprek tussen senator Jasper Irving (Tom Cruise) en journaliste Janine Roth (Meryl Streep) over een nieuwe tactiek om de overwinning in Afghanistan te boeken, brengt de slechte toestand van de pers aan het ligt, stelt vragen over de falende tactiek van Amerika en het nut van de oorlogen in Afghanistan en Irak. Het tweede gesprek, dat tussen universiteitsdocent politieke wetenschappen Stephen Malley (Robert Redford, tevens regisseur) en de luie, maar veelbelovende student Todd Hayes is het meest moralistische en daardoor minst succesvolle. Hierin probeert Redford de kijker te overtuigen dat het beter is om je actief met de politieke toestand van het land te bemoeien, zelfs als je faalt, dan om slechts apathisch te consumeren. Beide gesprekken worden verbonden door het verhaal van de idealistische, intelligente en veelbelovende soldaten Arian en Ernest, beide ex-studenten van Malley, die in Afghanistan het nieuwe plan van senator Irving helpen uitvoeren.

Hoewel de goed geschreven en overtuigend geacteerde gesprekken van het scherm knallen en de twee soldaten door hun vakkundig ingekleurde geschiedenis voor de kijker gaan leven, probeert Lions for Lambs toch nét iets teveel een conclusie aan de kijker op te dringen. Daardoor kijkt deze film toch vooral als een onsubtiel politiek pamflet van regisseur Redford. Beter was het de conclusie aan de kijkers zelf over te laten en alleen de discussie en de problemen te schetsen. Dat had van Lions for Lambs één van de beste films van het jaar kunnen maken. Nu is het ‘slechts’ een (broodnodig?) staaltje Hollywoordkritiek op de huidige Amerikaanse toestand.
(Lions for Lambs draait vanaf 8 november)

Afsluitend zou de Recensent, de Recensent niet zijn, als we niet zouden eindigen met een heus lijstje. Ditmaal echter geen top 6 van de bezochte films. Nee, we delen even snel wat awards uit. Over de prijswinnaars wordt niet gecorrespondeerd.

- Beste acteur: Casey Affleck (The Assassination …, Gone Baby Gone)
- Beste actrice: Meryl Streep (Lions for Lambs)
- Beste script: Lions for Lambs
- Beste regie: Ridley Scott (American Gangster)
- Beste film: The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford

George van Hal