• Kunstenaar: Laurette Massant
  • Expositie: Viersus
  • Galerie: VDK/JFK
  • Adres: Coppensstraat 3, Brussel (expositie)
  • Datum bespreking: 24 November 2016

Een onaffe staat van voltooiing


Op de herfstige avond van afgelopen 17 november was in Brussel de vernissage van Viersus, de eerste solo-expositie van de Brusselse kunstenaar Laurette Massant (1985). Dat VDK/JFK, een relatief nieuwe galerie in hartje Brussel, deze kunstenaar in huis heeft is goed nieuws. De galerie is geïnteresseerd in, om zo te zeggen, klassieke moderne kunst – en Laurette Massant is een heel bijzondere kunstenaar die het allebei is: modern én klassiek.

Laurette Massant is zo'n kunstenaar die met een enkel beeld het bestaan tot aan de kern weet af te pellen. Het is een intens soort kunst, die in zichzelf een diepe waarheid vertegenwoordigt. Wie het fraaie pand aan de Coppensstraat binnenkomt en meteen linksaf de zaal inloopt, zal het met me eens zijn: de kunst is op het eerste gezicht niet moeilijk omdat het figuratief is. Wie verder kijkt dan het eerste gezicht, ziet een bijzonder rijke ideeënwereld, een kunst die tegelijk extreem contemplatief en extreem persoonlijk is.

Hoe gevarieerd ook de afbeeldingen en de technieken, de werken vormen een duidelijk geheel door hun sfeer. In deze zaal alleen al zien we een grote, kleurige tekening van een vrouwengezicht met een transparante sluier. Verder hangt er in deze zaal een klein schilderijtje op hout, een zelfportret in de gedaante van Venus; druppels goud vallen naar beneden. De drie werken aan de flankerende muur zijn bijzonder vanwege de techniek: met behulp van hars op glas wordt de afbeelding als schaduw op de witte muur geprojecteerd.

‘Le moi est fonction de l’autre’, staat op één van deze werken te lezen. Het is een duidelijke indicatie dat er áchter de afbeelding iets broeit. Maar wat? Mijn indruk is dat de beelden expliciet (daarmee bedoel ik: heel direct) naar het hogere, het sublieme verwijzen. De werken zijn dan wel figuratief, ze zijn op een abstract niveau werkzaam.

Misschien is het handig om even de trap op te lopen. Want op de eerste verdieping is een installatie ingericht die expliciet aangeeft waar het in deze kunst om gaat. De installatie draagt de titel 'Marie Madeleine' en ziet er als volgt uit. Op de vloer ligt de trouwjurk van de kunstenaar, op de jurk een mensenschedel. Daarnaast ligt een vlinder. De objecten zijn duidelijke tekens die verwijzen naar het leven, de liefde en de dood; de titel legt een link met de religieuze traditie.

Boven de installatie hangen twee grote potloodtekeningen aan de muur: een overwegend witte en een overwegend zwarte. De witte, een compositie rond de Venus van Botticelli, heeft in grote kapitalen het woord ‘Imitatio’, een verwijzing naar Girards mimesetheorie. De zwarte tekening is een variant op Duchamps ‘Etant donnés..’, waarin een gezichtsloos, naakt vrouwenlichaam vanuit een grot is te zien, terwijl het achterover ligt in het landschap. We zien vooral het geslacht van de vrouw en daarin zit een overeenkomst met Courbet’s beroemde l’Origine du Monde. Op deze tekening staat in de intens zwarte achtergrond in witte letters de woorden geschreven: Sola Scriptura (‘Alleen door de Schrift, door de Bijbel’).

Het gebruik van iconische beelden uit de kunstgeschiedenis laat zien dat de kunst van Massant noodzakelijk wortelt in de traditie. Haar oeuvre is een zeer rijk web aan verwijzingen en betekenissen. Het zou te ver voeren om op deze plek alle verwijzingen te benoemen en te duiden - als ik dat al zou kunnen, want ik weet zeker dat ik er ook een heleboel heb gemist. Maar ze doet méér dan de bestaande beelden reproduceren, ze plaatst ze in een betekenisvolle context.

Bij het zien van de werken is duidelijk dat de vrouw, of beter misschien: het vrouwelijke, een centrale rol speelt in het oeuvre, en het is niet gewaagd te veronderstellen dat dit vrouwelijke samenvalt met het goddelijke. De titel drukt dat mooi uit: Viersus. Het is een bijzonder mooi gekozen woord omdat het is opgebouwd uit twee contrasterende begrippen. Het is een samentrekking van de woorden ‘Virgin’ en ‘Venus’ (en niet voor niets verwijst het woord ook naar ‘Vie’, leven). ‘Viersus’ zegt dat de Maagd Maria en de verleidelijke godin van de liefde Venus dezelfde zijn. Daarmee vallen het maagdelijke en het seksuele samen. Al het andere volgt daaruit.

En dat ‘al het andere’ is nogal wat. Als we weer terug naar beneden lopen en de achterste ruimte betreden, hangt direct naast de deur een werk dat kennelijk is gemaakt naar aanleiding van de film Black Narcissus. Het werk (hars op glas) toont de sleutelscene uit de film, waarin een non uit het klooster stapt vanwege haar verlangen naar een man, en die om de moeder overste te provoceren haar lippen stift. Een bijzonder moment waarin verlangen, religie, seks en transformatie samenvallen. En dat is het moment dat we terugdenken aan de vlinder op de trouwjurk, een verdieping hoger. Transformatie.

De onaffe staat van voltooiing van bijvoorbeeld het werk ‘Imitatio’ is daarom veelzeggend. Dat Massant ‘modern klassiek’ werk maakt, is niet zomaar een vormdingetje. Ze laat de actualiteit van de klassieke kunst zien en ze wijst nog verder terug, naar de basis waar alle kunst, alle leven uit voortkomt.

Edwin Fagel

Viersus is nog tot 4 december te bezichtigen in galerie VDK/JFK, Coppensstraat 3 in Brussel.