• Evenement: International Film Festival Rotterdam
  • Editie: 45, 2016
  • Datum bespreking: 10 Februari 2016

Een heel nieuw leven


‘Er zat een heel nieuw leven in de videospeler.’ Aldus een Roemeense man die terugblikt op de tijd dat hij illegaal Westerse films keek bij de buren in de docu Chuck Norris vs. Communism. Weinig illegaals bij het 45e International Film Festival Rotterdam. Wel heel veel nieuwe levens en nieuwe werelden die voor de bezoekers open zijn gegaan. Het IFFR viert de verbeelding door middel van veel verhalen, muziek, poëzie, rebellie, creativiteit en spanning.

Het schijnt dat er minder films draaiden dan voorheen, maar 477 blijft best veel – al duurt het festival 10 dagen en beginnen die dagen al om 9 uur en kun je blijven kijken tot middernacht. Als je al koffie drinkend tussen Cinerama, Lantaarn/Venster, Pathe en de Doelen heen en weer rent, kun je hooguit 70 films zien. de Recensent dronk koffie, trok soms een sprintje en zag tientallen nieuwe werelden voor zich open gaan. Met behulp van thema’s en lijstjes is hier een poging tot ordening van het nieuwe leven according to IFFR 2016.

Poëzie

Het IFFR bedenkt thema-programma’s, zoals dit jaar het actuele Gender-ID, maar je kunt ook gerust je eigen thema-festival samenstellen. Zo draaide er diverse films waarin poëzie voorkomt. De jonge Rumi adoreert zijn buurmeisje Yulia en zo ontstaat er inderdaad een Romeo-en-Julia-variant in de fijne Indonesische film Chaotic Love Poems. Rumi is vernoemd naar de dichter Rumi, van wie hij ook liefdespoëzie citeert. Minder 1-op-1 is het gebruik van T.S. Eliot-gedichten in Problemski Hotel. De verzen vormen rustpunten in de sterke vluchtelingenfilm (naar boek van Dimitri Verhulst). Qua docu’s was er de degelijke And when I die, I won’t stay dead over de donkere Beat-poet Bob Kaufman. Eén van de opvallendste films dit jaar was het 13-uur-durende Simulacrum Tremendum. Niet alleen de lengte, maar vooral het feit dat filmmaker Khavn al die uren live voor pianobegeleiding zorgde, maakte het een unieke belevenis. Op het scherm ondertussen waren docu-achtige beelden van de Filipijnen te zien. De dialoog-loze film heeft als enige tekst 36 gedichten. Hier een citaat (dat scheelt je 13 uur):

what’s another beach of conch shells
in a sea that has forgotten to hear?

Coming-of-age

De jeugd heeft altijd gelijk en ook nog eens de toekomst. Natuurlijk komen er clichés voorbij als het gaat over jongeren. Ze rebelleren, nemen risico’s en gaan de fout in en leren wel of niet daarvan. Zolang dat overtuigd in beeld gebracht wordt in mooie films hoor je mij niet klagen. Goede coming-of-age-films waren er genoeg. The Model over een 16-jarige die het in de modellenwereld gaat proberen, was al behoorlijk. Keeper, over tienerzwangerschap levert een zeer gevoelig drama op. De verboden liefde tussen de twee jongeren in Tanna geeft ons een compleet ander wereldbeeld, namelijk dat van een jungle-stam op een Stille Zuidzee-eiland met z’n beklemmende wetten. Girls Lost lijkt een grappige tienerkomedie, vanwege het uitgangspunt: drie meiden veranderen op magische wijze in jongens. Toch gebeurt er meer en past de Zweedse film perfect in het Gender-ID-thema; een van de drie meiden voelt zich beter als jongen. Meer dan een grappige jongerenfilm.

Muziek-doc’s

In de Schouwburg had IFFR een Scopitone Cafe ingericht waar elke dag gratis muziekfilms te zien waren. Daarnaast was er ook in het reguliere programma een grote diverse tijd aan muziek te vinden.

Natuurlijk waren er veel docu’s. Het filmessay, Heart of a Dog, dat muzikante Laurie Anderson over haar overleden hond maakte (en niet over haar overleden man, Lou Reed), was best aardig, interessanter werd het al bij Live from UB. UB staat voor Ulan-Bator, de hoofdstad van Mongolië, een land dat lang onder druk van China en de USSR leefde. De recente ontwikkelingen en de invloed van het Westen worden bekeken door de ogen van jonge bands. Inside the mind of Favela Funk is een soort moderne variant van O Amor Natural, de klassieke docu van Heddy Honigman over erotische poëzie in Brazilië. Bij Favela Funk is de poëzie vervangen door rap/funk en de erotiek vervangen door expliciete pornografische teksten. Overeenkomstig is dat in de docu allerlei mensen hun oordeel over de teksten/muziek geven. Twee degelijke muziekdoc’s doken het New Yorkse leven in. The Jazz Loft According to W. Eugene Smith gaat over fotograaf Smith en zijn jazz-jammende bovenburen in de jaren ‘50/’60. De jaren ‘70/’80 bekijken we met Ramones-manager Danny Fields in Danny Says. De mooiste muziek zat in Junun, de eerste docu van regisseur Paul Thomas Anderson (Magnolia, Master), die Radiohead-gitarist Jonny Greenwood volgde naar India, waar hij met lokale bands samen speelde in een oude tempel. Simpele docu, geweldige muziek.

Muzikale speelfilms

Het bleef niet bij documentaires op het IFFR, in de categorie speelfilms ook veel mooie klanken. Bandleden van het Britse Suede waren aanwezig bij de vertoning van Night Thoughts, een dialoog-loze film die van voor tot achter voorzien was van liedjes van hun laatste album. ‘We maken lousy clips, dus laten we een hele film maken,’ grapte de toetsenist. In het droogkomische Radio Dreams wachten medewerkers van een Iraans radiostation op de komst van Metallica, intussen komen er veel mooie verhalen en songs voorbij. Hilarisch is de Japanse Too Young to die waarin een jongen in de hel belandt waar hij enkel uit kan komen door hardrock spelen, wel met hulp van de linkerarm van Jimi Hendrix. De nieuwe Hany Abu-Assad (bekend van Paradise now en Omar) heet The Idol en toont het waargebeurde verhaal van een jongen uit Gaza die Idols wint. Vooral de eerste helft van de film, die gaat over zijn jonge jaren in Gaza, is sterk. De film won bijna de publieksprijs. Muziek speelt ook een belangrijke rol in het Tunesische As I open my eyes over een beginnende band die met gedurfde teksten ingaat tegen de censuur in het land. Vol vuur, rebellie en goede muziek.

Patti Smith aan de muur
De geest van David Bowie waarde rond op het festival. Zijn gehele oeuvre stond op repeat in de bovenruimte van de fijnste bios van het land; Cinerama. Als ode draaide The Man who fell to earth in de grote zaal en de voortreffelijke, muzikale coming-of-age-film California begint met Bowie’s ‘Five Years’. Niet zo vreemd, al jaren verschijnen hits van de zanger in voornamelijk films over jonge rebellen of ruimtereizigers. Toch was het niet de meest geciteerde muzikant. De tiener in California houdt van allerlei muziek en heeft de lp ‘Horses’ van Patti Smith boven haar bed hangen. En die zelfde hoes ontdek ik ook bij de Tunesische zangeres in As I open my eyes. En ook in Zweden in de gender-bender-film Girls Lost hangt in de tienerkamer een foto van punk-zangeres uit de jaren ’70. Dat is geen toeval meer.

Films over film

Zou een festival dat enkel films over films programmeert het goed doen? Afgaande op het succes van enkele docu’s op IFFR2016 zou je het bijna denken. Twee van zulke docu’s haalde de publieks-top-tien. Harold & Lilian: A Hollywood Love Story is een degelijke docu die opgevrolijkt wordt door veel story-board-tekeningen. Niet voor niets: de Harold uit de titel was jarenlang storyboard-tekenaar voor grote films. Zijn vrouw Lilian runde de research-bibliotheek in de filmstad. Het mooie is dat niet alleen hun persoonlijke ervaringen, maar ook hun beider vakgebieden goed naar voren komen. Chuck Norris vs. Communism gebruikt een mengvorm die goed werkt. We zien mensen praten over de tijd dat er illegaal Westers video’s werden gekeken in het onderdrukte Roemenië in de jaren ’80. Daarnaast worden die video-avonden nagespeeld, net als het proces dat daaraan vooraf gaat: het binnenhalen, kopiëren en vertalen/nasynchroniseren van de banden. Dat er maar één stem was die alle personages in alle films insprak is nog niet eens het meest fabuleuze feitje dat voorbij komt. Kijkers haalden een ander perspectief uit het kijken van de films: ‘er zat een heel nieuw leven in de videospeler. Na het kijken was de straat niet meer gewoon de straat, het was een jungle en wij waren helden.’ Deze docu is niet alleen een ode aan film, maar vooral aan de magie en verbeelding en de kracht die dat met zich meebrengt.

Maar het rijtje goede docu’s gaat nog door, er was een grondig film-essay over de éénmalige samenwerking tussen schrijver Samuel Beckett en komiek Buster Keaton (NOTFILM), een dromerige kijkje achter de schermen bij regisseur Guy Maddin (The 1000 Eyes of Dr. Maddin) en een biografie over 20e eeuwse actrice Fien de la Mar ( Ik wil gelukkig zijn), vol geweldig archiefmateriaal.

Dat de filmindustrie oud is en telkens weer een nieuwe fase in gaat bleek uit drie andere docu’s. De ranzige, wat mij betreft slechte, film over Helmut Berger (Helmut Berger, actor) die de aftakeling van de voormalige playboy te dicht op de huid zit. Dying of the light duikt de cabine van de operateurs in, waar de laatste jaren zich de overgang van filmrol naar digitaal heeft voltrokken. Nostalgie, historie, techniek en magie van de oude cinema dus. Zover zijn ze in de bioscoop India nog niet, daar worden nog ijsjes in de pauze verkocht en wordt wekelijks een nieuwe billboard boven de ingang geschilderd. Dit zie je in de mooie docu Original Copy.

Documentaires

Muziek en film waren niet de enige onderwerpen, zo draaide er ook een slordige docu over schandalige privacy-zaken van facebook (Facebookistan) en een enthousiast makende film over een underground radiostation in New Jersey (Sex & Broadcasting). Meest opvallend en verontrustend was de documentaire over klokkenluiders binnen de Amerikaanse geheime dienst (The Good American).

De beste IFFR-docu’s op een rij:
01. Harold & Lilian; A Hollywood lovestory (Daniel Raim, VS)
02. The Good American (Friedrich Moser, Oos)
03. Chuck Norris Vs. Communism (Ilinca Calugaranu, Roe)
04. NOTFILM (Ross Lipmna, VS)
05. Original Copy (Florian Heinzen-Zlob, Dui)
06. Junun (Paul Thomas Anderson, VS)
07. The 1000 Eyes of Dr. Maddin (Yves Montahayeur, Fra)
08. Ik wil gelukkig zijn (Annette Apon, NL)
09. The Jazz Loft According to W. E. Smith (Sara Fishko, VS)
10. Dying of the light (Peter Flynn, VS)
11. And when I die, I won’t stay dead (Billy Woodberry, VS)
12. Sex & Broadcasting (Tim K. Smith, VS)

Korte films

Drie korte films vielen mij op. Alle drie getekend / geanimeerd. In het fijnzinnige Here There van Alexander Stewart neemt een zee-tafereel langzaam steeds abstractere vormen aan. Regisseur Caveh Zahedi was eerder in R’dam met onder andere de lange film I am a sex-addict. Nu levert hij een eerste aflevering van reeks ontmoetingen met beroemdheden. Bob Dylan hates me is een grappige korte comic. Veruit de mooiste short is van Sadik Alfraji een in Nederland wonende Iraakse voormalige vluchteling. Zijn getekende film Ali’s Boat is een wonderschoon vormgegeven verhaal van vluchten, verdriet en verlangen.

Lange films

De groots aangekondigde films Cemetry of Splendour, Francofonia (de nieuwe Sokurov) en Assassin (winnaar in Cannes) scoorden ronduit slecht bij het publiek (allemaal niet eens in top 100). Die laatste martial-arts-film haalt, vanwege het zen-karakter, mijn top 25 wel. Net als Oscar-kandidaat Room, de hilarische maanlanding-filmers-mockumentary Operation Avalanche en het sterke drama over de gestresste drone-piloot van David Verbeek (Full Contact). Meer sterke drama’s kwamen uit Ierland; Mammal en bijvoorbeeld uit Oceanië (het hartverscheurende Tanna). België viel op met drie goede films; de gruwelijke broedertwist in D’Ardennen, het fijnzinnige tienerzwangerschapsdrama in Keeper en de heftige Dimitri-Verhulst-verfilming Problemski Hotel over vluchtelingen. Winnaar is de na zeven jaar terugkerende regisseur Charlie Kaufman met zijn bevreemdende drama vol poppen; Anomalisa.

De beste lange speelfilms op een rij
01. Anomalisa (Charlie Kaufman, VS)
02. An (Naomi Kawase, Jpn)
03. California (Marina Person, Bra)
04. Room (Lenny Abrahamson, Ier)
05. Operation Avalanche (Matt Johnson, VS)
06. Tanna (Butler & Dean, Aus)
07. Keeper (Guillaume Senez, Bel)
08. Mammal (Rebecca Daly, Ier)
09. As I open my eyes (Leyla Bouzid, Tun)
10. Full Contact (David Verbeek, NL)
11. Problemski Hotel (Manu Riche, Bel)
12. The Idol (Hany Abu-Assad, Pal)
13. Land of mine (Martin Zandvliet, Den)
14. Girls lost (Alexandra Keining, Zwe)
15. Radio Dreams (Babak Jalali, VS)
16. Much Loved (Nabil Ayouch, Mar)
17. This Summer Feeling (Mikhael Hers, Fra)
18. Too young to die (Kankuro Kudo, Jap)
19. Halal love (& Sex) (Assad Fouladkar, Lib)
20. Sayonara (Fukada Koji, Jap)
21. D’Ardennen (Robin Pront, Bel)
22. High-Rise (Ben Wheatley, GB)
23. The Assassin (Hou Hsiao-hsien, Tai)
24. History’s Future (Fiona Tan, NL)
25. Men & chicken (A-T Jepsen, Den)

Ricco van Nierop


Landelijke releasedata IFFR-films:
28/01: Problemski Hotel
04/02: D’Ardennen
04/02: Francofonia
04/02: Cemetry of Splendour
11/02: AN
11/02: Beyond Sleep
11/02: Much Loved
25/02: Anomalisa
25/02: The Assassin
03/03: Room
10/03: Tanna
17/03: Arabian Nights 1, 2, 3
17/03: Bang Gang
17/03: Ik wil gelukkig zijn
24/03: History’s Future
24/03: Mountains may depart
31/03: Full Contact
31/03: Land of Mine
07/04: Keeper
14/04: El Clan
14/04: Demolition
14/04: Mammal
28/04: Heart of a dog
05/05: Men & chicken
26/05: Neon Bull
02/06: The Idol
13/10: As I open my eyes