Films! Films! Films!
Verslag IFFR 2011

‘Zonder geld, zonder subsidies en zelfs zonder publiek zullen experimentele filmmakers doorgaan,’ aldus de documentaire Free Radicals. ‘In tegenstelling tot de mainstreamfilmwereld,’ echoot daar haast als vanzelf achteraan. Op het 40^ste International Film Festival Rotterdam was alles aanwezig: mainstreamfilms en experimentele films (en alles ertussenin) gemaakt voor de prijs van een tweedehands auto tot Hollywoodbudgetten. Bovenal was het publiek in grote getale aanwezig bij de festivalfavorieten en bij experimentele films (om in sommige gevallen (Godard) ook weer halverwege weg te lopen).

Oude films in nieuw licht
Voor niet-Rotterdamse IFFR-gangers was het wel even wennen: de Erasmusbrug over om films te kijken in het vernieuwde Lantaarn/Venster. Een aardig tripje als je gewend bent in het centrum van Rotterdam je filmpjes te scoren. Het theater is erop vooruit gegaan qua zitcomfort en ruime lobby, maar heeft nog even te gaan wil het de atmosfeer van het oude gebouw evenaren.
Filmmakers Jafar Panahi en Mohammed Rasoulof zitten sinds vorig jaar in Iran gevangen en mogen geen films meer maken voor de komende twintig jaar. Terecht protesteerde en sympathiseerde het festival en haar bezoekers met deze filmers. Naast een fotoactie werden ook de films The White Balloon (Panahi, 1995) en The White Meadow (Rasoulof, 2009) vertoond.
Op het 40e festival kwamen de western vooral uit het Oosten. Zoals de afsluiter van het Red Western-programma, By the Law, van Lev Kuleshov uit 1926. De zwijgende film werd onlangs gerestaureerd en werd voor deze gelegenheid live van muziek voorzien door Frans Reisecker. De atmosferische ambient onderbouwde goed de cabin-fever spanning van het verhaal van de ingevroren en elkaar uitmoordende groep goudzoekers in Alaska. De film, naar een verhaal van Jack London, lijkt wel de tegenhanger van Charlie Chaplin’s Gold Rush uit 1925. De film is grimmig en focust op de onderlinge fysieke en ethische strijd.

Docu films
Naast een veel te lange, maar goed gemaakte docu over Ceausescu, een geinige film over drie mannen die beweren Jesus te zijn (I am Jesus) en een mooie, liefdevolle film over een kunstenaar en zijn lichaam (Pyuupiru) was er nog veel meer interessants te ontdekken in de non-fictie categorie. Vanwege het 40^e festival maakte Frank Scheffer een interviewfilm met bekende IFFR-regisseurs als Haneke, Jarmusch, Wenders en Kiarostami. Ondanks de statische vorm (talking heads afgewisseld met filmfragmenten) levert Tiger Eyes wel mooie inzichten op. Zo haalt Jarmusch de dichter e.e. cummings aan als hij het over de begrijpelijkheid van zijn films heeft: ‘you can understand a poem without knowing what it means.’ Nog meer talking heads en filmgeschiedenis (maar dan minder statisch vormgegeven) in Free Radicals van Pip Chodorov die via zijn vader een persoonlijke connectie heeft met de hele experimentele filmmakerscene van de afgelopen eeuw. Behalve veel leuke oude fragmenten, hebben deze kunstenaars ook echt iets te melden over hoe en waarom ze films maken. Met oa. Ken Jacobs, Hans Richter, Stan Brakhage en Andy Warhol. De mooiste docu werd gemaakt door Mahmoud Kaabour over zijn in Beiroet levende oma, Grandma a 1000 Times. Een liefdevol portret over een vrouw die met weemoed aan haar musicerende overleden man terugdenkt en vrolijk bekvecht met haar kinderen en kleinkinderen.

1. Grandma, a 1000 times (Libanon, Mahmoud Kaabour)
2. Free Radicals (Frankrijk, Pip Chodorov)
3. Pyuupiru 2001-2008 (Japan, Matsunaga Daishi)
4. Plank (short) (Nederland, Billy Pols)
5. Tiger Eyes (Nederland, Frank Scheffer)

Korte films
Veel experimentele films uit de kunsthoek, maar ook genoeg docu-tjes, ultrakorte speelfilms en animatiedingen. Fotograaf Erwin Olaf levert al enkele jaren prachtige shorts op, nu met een vervolg op Dusk, logischerwijs getiteld Dawn. Wederom voorbeeldig vormgegeven en met een wrang, onmenselijk slot. Ook Guy Maddin is een bekende regisseur, die soms lange en nu weer een korte film (Night Mayor) maakt in zijn bekende archaïsche beeldencollage-stijl met een soort spoken-word gedicht als basis. Veruit de meest sublieme short kwam van de in Nederland wonende Britse kunstenaar Justin Bennett. Hij maakte een animatiefilm (City of Progress) waarin een pentekening van een stadplattegrond tot leven komt. Je ziet de stad groeien en veranderen. Ondertussen vertelt een voice-over over architectuur, stadsplanning, historie, maar ook heel meta over het tekenen van de plattegrond of heel ethisch over de verhouding tussen het nieuwe businessdistrict en de clusterbommen die gaten in de stad maken: the eraser has won…

1. City of Progress (Nederland, Justin Bennett)
2. Night Mayor (Canada, Guy Maddin)
3. Dawn (Nederland, Erwin Olaf)
4. Flashback (UK, Joost Vandebrug)
5. Wasteland (USA, Kathleen Quillan)

Slechtste films
De kans dat je een slechte film ziet is sowieso groter als je meer films ziet, maar vooral in Rotterdam hoort het erbij. Want ja: veel jonge filmmakers, veel verschillende stijlen, veel genres en veel experimentele films. Je moet wel een heel brede smaak, een lage kwaliteitsdrempel, of veel geluk hebben, wil je geen mindere producties tegen komen. De Tiger-competitie bevat, met films van beginnende regisseurs, altijd wel wat missers. Naast de terechte winnaars Eternity en Journals of Musan, was de derde winnaar, Finisterrae echt een volslagen suffe film. De Breugel-schilderij-verfilming (The Mill & the Cross – met Rutger Hauer) kent veel mooie beelden, maar een mager verhaal, jammer want de film oogt als een Greenaway-productie. De minste film was echter een grote film van redelijk bekende regisseur, nl. Never let me go van Mark Romanek (One Hour Photo). De Ishiguro-boekverfilming vertelt een irreëel verhaal in een reële setting. Daar ligt nog niet het probleem, maar de manier waarop het wordt verteld, overtuigt niet. Zonde van het goede acteerwerk van Keira Knightly, Carey Mulligan en Andrew Garfield.

1. Never let me go (UK, Mark Romanek)
2. The Mill & The Cross (Polen, Lech Majewski)
3. Finisterrae (Spanje, Sergio Caballero)
4. Imagens de uma cidade perdida (Portugal, Jon Jost)
5. Aurora (Roemenie, Cristi Puiu)

Sociale film?
Niet in bovenstaande rijtje thuis hoort de laatste film van Jean Luc-Godard (bekend van nouvelle vague-films als A bout de Souffle) al is vast niet iedereen het daarmee eens. Bijvoorbeeld de 50 mensen die wegliepen tijdens de voorstelling. Film Socialisme is een volslagen experimentele film met een vaag verhaal en een onduidelijke bedoeling. Een kunstzinnig pamflet dat de plank misslaat, maar toch ook intrigeert. Vanwege de lama die ineens bij het tankstation staat of vanwege de manier waarop Patti Smith bij de lift op een cruiseschip staat te wachten. Of vanwege de onduidelijke verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog of de klankgedichten (do re mi fa so la geometry).

Wereldfilms: Europa
Verdeeld over de wereld scoorden Europese films goed, waarbij opvalt dat Roemenie en Griekenland na de opleving van afgelopen jaren blijvertjes blijken (Tuesday, Attenberg). Nederland was dit jaar slecht vertegenwoordigd, eigenlijk alleen David Verbeek leverde een mooie feature af (Club Zeus) – als je dan naar België kijkt, is dat een wereld van verschil met een paar zeer diverse films (Illegal, 22 mei en Le Grand Tour).

1. Attenberg (Griekenland, Athina Rachel Tsangari)
2. Kings of Devil’s Island (Noorwegen, Marius Holst)
3. Surviving Life (Tsjechië, Jan Svankmajer)
4. Pure (Zweden, Lisa Langseth)
5. Drei (Duitsland, Tom Tykwer)
6. 22 mei (België, Koen Mortier)
7. Tuesday after Christmas (Roemenie, Radu Muntean)
8. Silent Sonata (Slovenië, Janez Burger)
9. Club Zeus (Nederland, David Verbeek)
10. Illegal (België, Olivier Masset-Depasse)
11. Silent Souls (Rusland, Alexesy Fedorchenko)
12. Tyrannosaur (UK, Paddy Considine)
13. Cirkus Columbia (Bosnië&Herzegovina, Danis Tanovic)
14. Zephyr (Turkije, Belma Bas)
15. Noir Ocean (Frankrijk, Marion Hansel)
16. Dad (Slovenië, Vlado Skafar)
17. Tender Son (Hongarije, Kornel Mundruczo)
18. Simon Werner a disparu (Frankrijk, Fabrice Gobert)
19. Essential Killing (Polen, Jerzy Skolimowski)
20. Le Grand Tour (België, Jerome le Maire)

Wereldfilms: Azië & Australië
Rotterdam en Azië hebben een goede band, de Chinese nieuwjaarsfeestoptocht kwam dit jaar zelfs de theaters in. Uit China viel vooral het lichte echtscheidingsdrama The Piano in a Factory op. Zuid-Korea blijft een goede leverancier met een prettig wazige film als End of Animal, mooie beginnerscinema van Son Kwang-Ju (Characters) en Park Jung-Bum (Journals of Musan) en vooral een van de beste films van het festival Poetry van Lee Chang-Dong. Oud-gediende Miike Takashi maakte een heftige (en goed scorende) sumarai-film (13 Assassins), maar leverde ook een uitbundige, vrolijke superheldenparodie (Zebraman 2).

1. Poetry (Zuid-Korea, Lee Chang-Dong)
2. The Piano in a Factory (China, Zhang Meng)
3. Animal Kingdom (Australië, David Michod)
4. Characters (Zuid-Korea, Son Kwang-Ju)
5. Zebraman 2 (Japan, Miike Takashi)
6. Pinoy Sunday (Taiwan, Ho Wi-ding)
7. Eternity (Thailand, Sivaroj Kongsakul)
8. The Journals of Musan (Zuid-Korea, Park Jung-Bum)
9. Love in a puff (Hong Kong, Pang Ho-cheung)
10. Virgin Goat (India, Murali Nair)
11. End of Animal (Zuid-Korea, Jo Sung-Hee)

Wereldfilms: Noord- en Zuid-Amerika
De V.S. was goed voor enkele grote films (Black Swans, 127 Hours, Somewhere, The Fighter), maar ook voor enkele independant-producties, zoals het geinige (Wes Anderson-achtige) Septien en twee films met Michelle Williams: de alternatieve western (Meek’s Cutoff) en het drama Blue Valentine. De nieuwe film van Mexicaans regisseur Inarritu (Biutiful) hakt er in en de Canadese lichting van dit jaar was ook weer sterk. Een heftiger plot als in Incendies zag ik niet op het 40^e IFFR en Les Amours Imaginaires van de - vorig jaar al doorgebroken - belofte Xavier Dolan is Ozon-achtig schoon.

1. Black Swan (USA, Darren Aronofsky)
2. Biutiful (Mexico, Alejandro Inarritu)
3. Incendies (Canada, Denis Villeneuve)
4. 127 Hours (USA, Danny Boyle)
5. Somewhere (USA, Sofia Coppola)
6. Les Amours Imaginaires (Canada, Xavier Dolan)
7. Blue Valentine (USA, Derek Cianfrance)
8. You are here (Canada, Daniel Cockburn)
9. Meek’s Cutoff (USA, Kelly Reichardt)
10. Small Town Murder Songs (Canada, Ed Gass-Donnelly)
11. Septien (USA, Michael Tully)

Beste films
Ondergetekende zag tientallen interessante, sterke, indrukwekkende, aangrijpende, innovatieve films. Hoe meer films je ziet, hoe meer overeenkomsten je ziet. Zo lijkt de vader-dochter-relatie wel een thema. Zoals in de liefdevolle Sloveense film Dad, de nieuwe Coppola (geen meesterwerk, wel goed) Somewhere, de Chinese The Piano & the factory en het zowel fantasievolle als aangrijpende Griekse Attenberg. Daarnaast scoren heftige drama’s zowel in de publiekspoll als bij mij zeer hoog (Biutiful, Illegal, Kings of Devils Island, Incendies, Poetry, Black Swan) en enkele zeer sterke relatiedrama’s zoals Tuesday after Christmas, Blue Valentine en het lichtere Drei (Tykwer).

Lange Films
1. Attenberg (Griekenland, Athina Rachel Tsangari)
2. Poetry (Zuid-Korea, Lee Chang-Dong)
3. Black Swan (USA, Darren Aronofsky)
4. Kings of Devil’s Island (Noorwegen, Marius Holst)
5. Biutiful (Spanje, Alejandro Inarritu)
6. Surviving Life (Tsjechië, Jan Svankmajer)
7. Incendies (Canada, Denis Villeneuve)
8. 127 Hours (USA, Danny Boyle)
9. Pure (Zweden, Lisa Langseth)
10. Drei (Duitsland, Tom Tykwer)
11. 22 mei (België, Koen Mortier)
12. Somewhere (USA, Sofia Coppola)
13. Les Amours Imaginaires (Canada, Xavier Dolan)
14. Tuesday after Christmas (Roemenie, Radu Muntean)
15. Blue Valentine (USA, Derek Cianfrance)
16. You are here (Canada, Daniel Cockburn)
17. The Piano in a Factory (China, Zhang Meng)
18. Silent Sonata (Slovenië, Janez Burger)
19. Club Zeus (Nederland, David Verbeek)
20. Illegal (België, Olivier Masset-Depasse)
21. Silent Souls (Rusland, Alexesy Fedorchenko)
22. Tyrannosaur (UK, Paddy Considine)
23. Meek’s Cutoff (USA, Kelly Reichardt)
24. Cirkus Columbia (Bosnië&Herzegovina, Danis Tanovic)
25. Small Town Murder Songs (Canada, Ed Gass-Donnelly)

Ricco van Nierop

Relevante recensies op de Recensent:
Incendies - Denis Villeneuve
Biutiful - Alejandro Inarritu
Poetry - Lee Chang-Dong
Somewhere - Sofia Coppola
Les Amours Imaginaires - Xavier Dolan
IFFR 2011 - Vooruitblik

IFFR 2010 - Verslag
IFFR 2010 - Vooruitblik
IFFR 2009 - Verslag
IFFR 2009 - Vooruitblik
IFFR 2008 - Verslag
IFFR 2008 - Vooruitblik
IFFR 2007 - Verslag
IFFR 2007 - Vooruitblik
IFFR 2006 - Verslag
IFFR 2006 - Vooruitblik
IFFR 2005 – Verslag
IFFR 2004 – Scenes from a festival 1
IFFR 2004 – Scenes from a festival 2
IFFR 2004 – Vooruitblik