Je leest een boek waarvan je het idee hebt dat er iets niet klopt. Maar je komt er niet uit waar het aan ligt. Je leest een aardig verhaal, met aardige personages en een aardig thema. Maar aan al deze inhoudelijke zaken ligt het niet. Dus je leest door, al blijft iets je irriteren.
Voetballers doen het, politici doen het, jij en ik doen het. We zeggen je en bedoelen ik. ‘Dan sta je voor dat goal en dan schiet je mis.’ Je-zeggen veralgemeniseert en lijkt verantwoordelijkheid af te schuiven. Je-zeggen is een stijlfiguur die vooral in spreektaal maar ook af en toe in literatuur wordt gebruikt. Bijvoorbeeld om de lezer directer aan te spreken en te laten beseffen dat het die lezer ook kan overkomen.
De alinea met negatief commentaar
Vanwaar deze overdreven uitleggerige les? Omdat ik er na twintig bladzijde achter kwam wat er mis was aan Zorg, de debuutroman van Miquel Bulnes. Er wordt alleen maar gejijd (gejed?). De hoofdpersoon, een assistent chirurgie, krijgt nooit het persoonlijke ik toebedeeld. Ze heeft zelfs geen naam. Het gebruik van je is een volkomen legaal stijlmiddel en zelfs de in Zorg veelvuldig gebezigde lijdende vorm is niet strafbaar. Waarom zou je niet gebruiken wat de taal je biedt? OMDAT HET LELIJK IS! In ieder geval in de mate waarin Bulnes dit gebruikt. Dan kan er nog zoveel te prijzen zijn aan een roman (zie volgende alinea), "je" staat me toch in de weg tot volledige waardering.
De alinea met positief commentaar
Zorg gaat over de zorg in Nederland die al jaren met wachtlijsten en met bureaucratie te kampen heeft. De hoofdpersoon werkt in een ziekenhuis op de Intensive Care, de spoedeisende hulp en de operatiekamer. En ze heeft ook nog een privé-leven, alhoewel haar pieper altijd aanstaat. De problemen die ze tegenkomt hebben maar weinig met de ziektes van patiënten te maken. Het gaat vooral over gebrek aan kennis en bevoegdheden. Zij mag handelingen niet uitvoeren en de verantwoordelijke arts/specialist wil niet komen, terwijl de invaller op de OK staat. Ondertussen blijft de patiënt rustig liggen. Wel wat erg rustig. Daarnaast belicht het boek communicatiestoornissen en geldzorgen. Hoe makkelijk de zorg bijvoorbeeld op onderzoek zou kunnen bezuinigen (Toch maar geen buikfoto, besparing: € 42,00). Als kijkje in de keuken is Zorg zeer geslaagd. Bulnes brengt het geheel met humor en veel ‘moderne’ terzijdes, zoals:
Er zou een woord moeten zijn voor het gevoel dat je bekruipt als je net iemands linkerteen eraf getrokken hebt en hij weet het nog niet.
Deze goede satire op de zorgsector zal van hand tot hand gaan, zeker in zorgverlenend Nederland.
Zorg is echter geen goed boek. Het gejij is onoverkomelijk. Daarnaast lijkt het soms wel een schoolboek voor beginnende verpleegkundigen, zo uitleggerig is het. Je hoeft mij niet te vertellen wat een placebo is of fantoompijn, ik ken mijn klassiekers. Tot slot: als je de nadruk op iets wilt leggen, schrijf iets beter, zodat je niet om de bladzij een vet woord nodig hebt.