Doordraaien, of het resultaat van zeven keer de nieuwe REM beluisteren

1. Een eerste keer naar een nieuwe cd luisteren, zegt niet veel. Je hoort vooral geluid, af en toe en melodie, een flard tekst, tot het moment dat die éne song voorbijkomt: de vooruitgesnelde single. In dit geval Imitation of life van de nieuwe REM Reveal. Een goede vrolijk klinkende song, die zowaar een soort comeback van REM veroorzaakt. Twintig jaar geleden begonnen, in de jaren 80 alternatief doorgebroken, begin jaren 90 wereldwijd succesvol, maar de laatste jaren zo goed als vergeten. Ondanks een bijna breuk na hun laatste Up (1998), zijn ze eigenlijk nooit weggeweest. Op het eerste gehoor klinkt de plaat als vanouds: de stem van Michael Stipe weeft weer zijn melodieën over het bekende REM-geluid.

   Favoriet: Imitation of life.

2. Grote kans dat 't behang van de eerste luistersessie al wat meer kleur krijgt. Doe nog geen moeite de sfeer qua teksten te bevatten. Dat is meer iets voor sessie 8 of zo. De sfeer qua muziek is rustig, kabbelend tot vrolijk swingend. Van sommige nummers heb ik het idee dat ze al op de vorige cd stonden, het ietwat grimmige Dissappear, maar bij een song als Chorus and the ring vermoed ik toch enige vernieuwing. In de beginjaren werden de REM-klanken veel vergeleken met The Byrds, maar op deze plaat komen de Beach Boys een paar keer voorbijsurfen (Beachball, Summer turns to high).

   Favoriet: Imitation of life.

3. Er zijn albums die grijpen je in één keer en dan heb ik het niet over Greatest Hits-cd's. Voorwaarden hiervoor zijn: zo min mogelijk voorkennis en sfeer. Daar moet REM het niet van hebben. Ze zijn te bekend om met hun geluid te verrassen. Je kunt niet naar een nieuwe cd luisteren zonder vergelijkingen met vorige platen te maken. Dit betekent niet dat zo'n band niet (of nooit) meer kan verrassen, alleen heb je er als luisteraar wat langer voor nodig. Reveal opent zich langzaam voor je oren. Al bij deze derde luistersessie blijven er melodieën hangen, gaat er een nummer irriteren (All the way to Reno) en klinkt Saturn Return naar meer. Waar gaat dat nummer over?

   Favoriet: Imitation of life.

4. Een voordeel van meerdere keren luisteren is dat je uithoudingsvermogen groter wordt. Niet alleen de single klinkt bekend maar ook andere nummers worden meegeneuried. Af en toe vallen er gaten in het luisteren, voor bepaalde nummers is nog geen aandacht, maar bij zo'n vierde sessie komen ook de latere nummers van de plaat aan bod. Zo ontdek ik nu pas de prachtmelodie van I'll take the rain (track 11). Een REM-klassieker in de lijn van de voortkabbelaars op Automatic for the people uit 1992 (Try not to breath, Everybody hurts). Een prachtige afsluiting van Reveal, ware het niet dat er nog een weinig zeggend nummer volgt (Beachball).

   this winter's song
   I'll sing along
   I've searched its still refrain (I'll take the rain)

   Favoriet: I'll take the rain.

5. Het probleem van singles is de etherfrequentie. Zelfs goede nummers kunnen door frequent draaien je neus uit komen. Losing my religion is hier als voorbeeld onvermijdelijk. Toentertijd leuk omdat het de doorbraak van een goede band betrof, maar na een paar weken ben je geneigd om de radio uit te zetten als-ie voorbijkomt. Pas enkele jaren na dato kan 't weer. En dan herontdek je zo'n nummer en blijkt; het was niet voor niks een grote hit. Ook hun laatste Imitation of life is een hit. Bij MTV staat hun dolgedraaide clip op high rotation. Uit voorzorg, want ik voel het al aankomen, draai ik vanaf luistersessie 5 de cd zonder track 8.

   Favoriet: I'll take the rain.

6. Zoals verschillende jaren 80 platen mysterieus en geheimzinnig klonken, zal het bij REM nooit meer worden. Na het heldere (folkie) Green uit '88 en het uitgebalanceerde Out of time (1991) kwam hun nieuwe standaard Automatic for the people (1992). Een aan alle kanten geslaagde plaat. Daarna echter volgde wat mindere albums, met wel telkens enkele goede songs. Reveal wordt overal gezien als een herstart, maar bij luistersessie 6 is het voor mij nog te vroeg om een definitief oordeel daarover te vellen. Het is beter dan Up en Monster maar misschien heb ik die platen wel niet genoeg tijd gegund. Veel draaien levert verdieping op, blijkt bij Reveal. Zoals Stipe zingt in I've been high gaat het niet om die ene grote openbaring, maar om het onderdompelen en het over je heen laten komen:

   Have I missed the big reveal?
    
   I've been high
   I've climbed so high
   But life sometimes
   It washes over me.
    
   So
   I dive into a pool so cool and deep that if I sink I sink
   And when I swim I fly so high.

   Sessie nummer 6 levert op dat ik Summer turns to high eens goed beluister. Al bij de eerste klanken hoor je de Beach Boys er doorheen. Maar de pastiche zit ingenieus in elkaar. Het zijn niet alleen de koortjes en de hoog gezongen melodielijn, ook de tekst draagt bij. Af en toe klopt er iets niet, er loopt een regel te lang door en de woorden lijken iets te gezocht (with my bedsheet cape & sandals, circle citronella candles). Ondanks het zoetgevooisde zonnige sfeertje, schuurt het zand erlangs. Ze spelen met de bekende surfsound. De Beach Boys zijn in de schaduw gaan zitten en kijken toe hoe REM zich op het hete zand waagt.

   Favoriet: I'll take the rain.

   7. All the way to Reno is verkozen tot nieuwe single. Hiermee krijgt mijn etherfrequentie-probleem een nieuwe dimensie. De irritatie die al bij luistersessie 3 opkwam, is gebleven. De song komt niet op gang, terwijl het toch echt niet bedoeld is als ballad. Ik zoek tevergeefs naar m'n 45-toerenschakelaar op de cd-speler. Ik kan op twee dingen hopen: of ik leer het nummer waarderen als ik het vaker hoor, of het wordt geen hit en ik sla het over op de cd. Hier tegenover staat een nummer als Saturn return. Het is geen inkopper als Imitation of life of een plots overrompelende prachtmelodie als I'll take the rain, maar het is een nachtelijke insluiper. Zonder dat je het echt door hebt, komt de song langzaam maar zeker je oren binnen. Kleine dissonanties verhinderen een gemakkelijke eerste kennismaking. Het is een stroef nummer waar bij mij na 7 keer luisteren nog niet alles op z'n plaats is gevallen. En het gaat ook echt ergens over.

   Easy to poke yourself square in the eye Harder to like yourself, harder to try

   Als geheel ben ik nog niet overtuigd van Reveal. De openbaring is niet volmaakt. Haken en ogen zitten in het Reno-nummer en de afsluiter Beachball. Dat nummer hadden ze een trap moeten geven, zeker aangezien I'll take the rain de perfecte afsluiting was geweest. De sfeer gaat mij echter steeds meer aanstaan. Deze is niet zo vrolijk en kabbelend als ik in het begin dacht, maar wat grilliger. Tekstueel gezien gaat het bij REM niet om het totale begrijpen. In tegenstelling tot oude albums (van voor Up '98) kan men nu meelezen met wat Stipe zingt. Vatten wat hij bedoelt, is een tweede (of beter een zevende, achtste, etc.). Doordraaien is het advies, doordraaien om nog meer te ontdekken.

   Favoriet: Saturn return.