Paul van der Lugt

"3FM is altijd alleen maar beter geworden van concurrentie, nooit slechter."

Vrijdagochtend, kwart voor 12. Wim Rigter presenteert de 'Arbeidsvitaminen', Dolf Jansen pakt nog snel een lunch in de kantine, Rob Stenders praat na met Fred Siebelink: 3FM in bedrijf. Tegenover me zit Paul van der Lugt, de grote man achter de schermen.
De man die in veel ogen weinig goed kan doen. Als de VPRO 's geen kritiek heeft op het gebrek aan (muzikale) vrijheid, dan wordt er wel weer een - uiterst discutabel - artikel geplaatst in Nieuwe Revu. de Recensent sprak met de zendercoördinator van het oudste popstation van Nederland over kritiek, concurrentie, muziek en DJ's.

de Recensent: twee weken geleden publiceerde Nieuwe Revu een artikel over vermeende omkooppraktijken van de muziekredactie. Getuige de reactie die U het blad gestuurd heeft was U er niet blij mee.
Van der Lugt: "Klopt, het was een uiterst tendentieus artikel gebaseerd op roddel en achterklap. Dat irriteert me. Ik probeer van deze tent een nette tent te houden, omkoping is absoluut niet aan de orde. Alle contacten met platenmaatschappijen zijn strikt gereguleerd. Als iemand wordt uitgenodigd om mee te gaan naar een concert in het buitenland, moet dat eerst gemeld worden. Vervolgens praten we er over en als het nuttig is voor 3FM dat de betreffende persoon meegaat, dan pas krijgt ie toestemming om te gaan. En we betalen het zelf. Daar heb ik een budget voor vrij gemaakt.
de Recensent: is het niet logisch dat 3FM beschuldigd wordt van belangenverstrengeling als jullie een liedje, 'Loods mij door de storm', van 3FM-presentator Henk Westbroek tot Megahit bombarderen?
Van der Lugt: "Bij elke plaat die Henk uitbrengt komen er altijd hele discussies los over het wel of niet draaien ervan. De suggestie om van 'Loods mij door de storm' Megahit te maken, kwam uit een heel onverwachte hoek, namelijk van Rob van Someren, die zelf niet al te best bevriend was met Westbroek, die twee konden soms elkaars bloed wel drinken. Persoonlijk had ik er zeer grote bezwaren tegen, juist om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden. Toch hebben de jongens van de muziekredactie het, buiten mij om, gedaan omdat ze het een goede plaat vonden. En dan kom ik er achteraf overheen van 'Godverdomme, wat hebben jullie nou gedaan, dat wil ik nooit meer hebben!' De volgende keer zal het dus ook niet meer gebeuren, tenzij Henk echt met een subliem meesterwerk komt."
de Recensent: 3FM ligt vrij vaak onder vuur. Heeft U enig idee hoe dat komt?
Van der Lugt: "Ik vind het vrij moeilijk precies te analyseren waarom 3FM altijd onder vuur ligt, het is een combinatie van factoren, denk ik. Het zit 'm er onder meer in dat er bij dit radiostation heel veel mensen werken met uiteenlopende opvattingen. Als zendercoördinator kun je dan twee dingen doen: al die opvattingen naast elkaar laten voortbestaan en proberen daar iets moois van te maken of op een gegeven moment, en dat getuigt denk ik van een verstandiger beleid, keuzes maken. En een keuze voor de één houdt automatisch een keuze tegen de ander in. Je probeert natuurlijk altijd een keus te maken waar iedereen zo goed mogelijk mee kan leven, maar kiezen betekent nu eenmaal soms pijn lijden voor sommige mensen. Daarnaast hebben wij als publieke zender niet de volledige vrijheid om het beleid te bepalen, we moeten rekening houden met allerlei politieke randvoorwaarden die ons een bepaalde kant op dwingen. Op het moment dat er een herdefiniëring komt over wat het publieke bestel zou moeten zijn, kun je niet meer hetzelfde station zijn als vijftien jaar geleden. Wat Krijn Torringa vroeger bij de Avro deed met een podiumwagen en artiesten als Arie Ribbens, dat kan nu niet meer, dat is allemaal weg. Aan de andere kant moet je ook vragen aan mensen die gewend waren uitsluitend onbekende alternatieve muziek te draaien, om een programma neer te zetten dat daadwerkelijk een publiek bereikt in plaats van alleen maar de fanclub van een bepaalde artiest. Dat is de doelstelling die wij onszelf hebben gegeven: zoveel mogelijk nieuwe muziek onder de aandacht brengen van een zo'n groot mogelijk publiek."
de Recensent: in februari 1997 schreef U in een column voor De Radiogids 'Geleidelijk werken we toe naar een station dat het hart van elke popliefhebber sneller doet kloppen'. Is dat nu, vier jaar naar dato, bereikt?
Van der Lugt: "Ik denk dat we een heel eind in de goede richting zijn opgeschoven. Een paar jaar geleden nog 'misbruikten' we groepjes als Linda, Roos & Jessica om bijvoorbeeld Radiohead onder de aandacht te brengen. Met zoveel succes dat we nu Radiohead op hun beurt weer kunnen 'misbruiken' om de luisteraar kennis te laten nemen van hedendaagse acts. Elke keer schuiven we een stukje op, elke keer gaan we weer een beetje progressiever en elke keer zullen we weer het bekende materiaal nodig hebben om de hele onbekende en soms wat ongebruikelijk in het gehoor liggende muziek onder de aandacht te brengen. En natuurlijk zijn we er nog niet. Muziek ontwikkelt zich verder, dit radiostation ontwikkelt zich verder, dus het is nooit echt af. Dat is het grote verschil met bijvoorbeeld Radio 538, die hebben een heel andere doelstelling, namelijk zoveel mogelijk geld verdienen. Als Erik de Zwart een goede balans heeft, kan hij tevreden zijn. Ik kijk echter naar een playlist met leuke, nieuwe muziek."
de Recensent: maar de ècht ongebruikelijke muziek wordt nog steeds alleen maar 's avonds uitgezonden bij de VPRO. 3FM pronkt vaak met de ontdekking van een band als Kane, terwijl die band in feite net zo goed een commercieel produkt is als The Backstreet Boys, maar dan gericht op een alternatief publiek.
Van der Lugt: "Maar daar is toch niks mis mee? Sowieso ontdekt 3FM geen bands. Wij hebben Kane niet ontdekt, Anouk niet, Krezip niet, dat doen die bands zelf. Wij hebben ze alleen maar veel airplay gegeven omdat we in een vroeg stadium van mening waren dat dat muziek was die het waard was gehoord te worden. Maar wij maken geen bands, net zo min als dat wij bands kunnen breken."
de Recensent: dat is natuurlijk niet helemaal waar. Als een band geen airplay krijgt, kan die ook niet doorbreken naar een groot publiek.
Van der Lugt: "Vind ik niet. Het moet bij een band vandaan komen, niet bij een radiostation, dat is een verkeerde benadering. Eerst is er de muziek, eerst zijn er de mensen die iets te vertellen hebben in muzikaal opzicht, in tekstueel opzicht. En de manier waarop ze dat vertellen moet zich uiten in een prachtig liedje. En als wij dat liedje mooi vinden - en dat is vanzelfsprekend heel subjectief - dan draaien we dat graag."
de Recensent: toch vind ik het lef dat bijvoorbeeld voormalig Vara-DJ Carola Hamer wel had met haar afwijkende muziekkeus (Dead Can Dance, Loreena McKennit, Toni Childs) nu niet meer terug in de dagprogrammering van 3FM.
Van der Lugt: "Kijk, Carola was weliswaar uniek, maar niet goed, het was een vreselijk slecht programma. Op de een of andere manier heeft zij nooit die aantal basisvaardigheden kunnen leren om dat unieke in haar muziekkeuze en presentatie, ook nog 's een keer op een hele vriendelijke manier aan te bieden aan de luisteraar. Als je een buschauffeur bent zonder passagiers, ben je een slechte buschauffeur. Dat geldt ook voor een radiomaker. Als jij geen luisteraars aan je weet te binden, dan ben je op dat gebied niet goed. Carola is het nooit gelukt, moet ik in alle objectiviteit vaststellen, haar plaats te veroveren binnen 3FM, terwijl ze kansen genoeg heeft gekregen. We hebben echt onze uiterste best gedaan Carola geaccepteerd te krijgen, ook door de luisteraars, en haar programma te verbeteren. Als je dan keer op keer een aantal representatieve luisteraars de vraag voorlegt wat ze er van vinden en ze vinden het niks, dan moet je er op een gegeven moment mee stoppen. Frits Spits wist vroeger bijvoorbeeld wel luisteraars aan zich te binden, ook met onbekende muziek. Zelfs als hij een plaat draaide die ik niet goed vond, bleef ik toch luisteren omdat hij mijn held was. Als nu Rob Stenders enthousiast is over een plaat dan is het zijn heilige plicht die, ik zou haast zeggen, door de strot van de luisteraars te duwen. De kwaliteit van een discjockey is bepalend voor de hoeveelheid afwijkende muziek die je over een luisteraar kunt uitstorten.
Iedereen luistert naar 3FM vanuit zijn of haar eigen referentie, de eigen smaak. Wij kiezen voor het draaien van veel nieuwe muziek en dat hoeft overigens niet perse alternatieve muziek te zijn, wij zijn geen alternatief muziekstation. Wij moeten enkel alternatieve muziek laten horen, mits wij het goede muziek vinden en nogmaals, dat is puur subjectief. Sommige alternatieve muziek is ook gewoon heel erg slecht en niet om aan te horen voor een groot publiek."
de Recensent: natuurlijk is er veel slechte muziek. Aan de andere kant heb je ook artiesten als Tom Waits die al jaren lang kwalitatief hoog staande muziek maken en desondanks overdag nauwelijks bij 3FM te beluisteren zijn.
Van der Lugt: "Tom Waits maakt inderdaad prachtige muziek, maar 3FM heeft een kerndoelgroep tussen de 16 en 25 jaar. Waits past veel beter op Radio 2, het is ouwelullen-muziek. Ik vind dan ook helemaal niet dat wij met dat soort muziek als eerste in de rij moeten gaan staan om het te draaien. Wij draaien weer andere muziek. Op dit moment ben erg tevreden over de hoeveelheid muziek die via de VPRO in de dagprogrammering terecht komt, die samenwerking wordt steeds beter."
de Recensent: de VPRO had in het begin veel kritiek op het feit dat ze een bepaald aantal procent muziek uit de hitlijsten, inclusief de Moordlijst, moest draaien.
Van der Lugt: "De VPRO stond daar inderdaad wat angstig tegenover. Ze hadden veel commentaar op de plannen. Inmiddels zijn ook zij niet ontevreden over hoe het nu allemaal loopt. Ik wil dan ook absoluut niet van de VPRO af, ze zijn een hele waardevolle partner op dit station. Ze vinden het alleen nog wel steeds jammer dat ze afscheid hebben moeten nemen van al die gespecialiseerde programma's."
de Recensent: is dat sowieso niet het nadeel van een horizontale programmering, het verdwijnen van echt bijzondere radioparels als 'Ronflonflon', 'Het weeshuis van de hits', 'Stoffer en Benz'?
Van der Lugt: "Ik vind het jammer dat er een deel van die variateit weg is. Maar vergis je niet, ik ben zelf jarenlang eindredacteur geweest van 'Het weeshuis van de hits' en op het laatst was dat gewoon op. En als er zich morgen iemand aanbiedt met een briljant programma-idee dat je maar één keer in de week zou kunnen uitzenden en met eenzelfde niveau als 'Het weeshuis van de hits', zal ik hem met open armen ontvangen. Dan zal ik serieus gaan kijken of ik daar ergens een plek voor kan vinden. Een horizontale programmering is slechts een middel om een doel te bereiken, niet andersom. Het middel mag nooit belangrijker worden. Paul de Leeuw hebben we bijvoorbeeld ook verticaal geprogrammeerd, elke maandagochtend, omdat hij eenvoudig de tijd niet heeft om elke ochtend een programma te doen. Dan moet je dus kiezen: of helemaal niet of één keer per week. We hebben gekozen voor het laatste omdat ik denk dat hij nog steeds in staat is een hartstikke leuk radioprogramma te maken. Trouwens, ik vind dat voor die verdwenen 'parels' genoeg anderen zijn teruggekomen. 'Stenders Vroeg' vind ik een 'parel', de manier waarop wij in 'Denk aan Henk' omgaan met onze luisteraars vind ik voorbeeldig, Giel Beelen is een 'parel', prachtige, unieke radio in de meest pure vorm. Het is alleen maar beter geworden! Luister naar Luc Janssen, die prachtige integratie van vorm en inhoud, dat is toch een 'parel' voor de zender!"
de Recensent: is Paul de Leeuw aangetrokken om het teruglopen van de luistercijfers te stoppen? Edwin Evers heeft natuurlijk na zijn vertrek naar 538 wel een gaatje geslagen...
Van der Lugt: "Nou, ik wil wel heel eerlijk zijn. Evers heeft een behoorlijk gat geslagen. Maar ik heb mij over de luistercijfers nooit heel erg opgewonden. Als onderdeel van het publieke bestel zijn wij verzekerd van een continue geldstroom, mijn taak is in de eerste plaats een leuk radiostation neer te zetten, niet om via luistercijfers zoveel mogelijk inkomsten binnen te halen, daar word ik nauwelijks op afgerekend. Kijk, wij zijn natuurlijk ook niet achterlijk, wij kunnen ook rekenen op de achterkant van een bierviltje. Ik wist wat Evers binnenbracht aan inkomsten en dus ook wat het verlies zou zijn als hij zou vertrekken. Toch hebben we er voor gekozen om het bod van anderhalf miljoen van Radio 538 niet te overtreffen omdat je dan de hele arbeidsmarkt naar de sodemieterij helpt. Bovendien lijkt het me niet goed voor de klantenbinding iemand alleen voor het geld bij een radiostation te laten zitten. Ik zou Evers niet meer terug willen, ik vind hem niet meer zo leuk, de verrassing is er af. De ouwe typetjes ken ik nu wel, de nieuwe vind ik niet spectaculair en inhoudelijk gaan die jongens een kant op die ik niet bij 3FM vind passen, een soort fatsoensrakkerij die ik ook op de voorpagina van de Telegraaf terugvind. Dat hadden ze ook al een beetje toen ze nog hier werkten, maar bij 538 wordt er voor geaplaudiseerd terwijl we hier er nog wel 's wat van zeiden.
Een luisterintensief programma, zoals nu 'Stenders Vroeg', heeft een lange tijd nodig om aan te slaan bij het publiek. Ik was dan ook niet verrast dat de luistercijfers daalden. Waar ik me veel meer zorgen over maakte, was de gezondheid van Rob Stenders en zijn attitude ten opzichte van die ochtend waardoor hij geen goed programma kon maken. We hebben vorig jaar uitgebreid met Rob gesproken en gevraagd of hij Evers zou willen opvolgen, onder andere omdat uit KLO-onderzoek bleek dat hij daarvoor op afstand kandidaat nummer 1 was, zelfs boven Ruud de Wild. Op dat moment toonde Rob zich erg enthousiast, ook omdat hij zich ontzettend verbonden voelt met dit radiostation. En dan geeft hij aan ermee te willen stoppen. Op zo'n moment roep ik een paar keer 'godverdomme' en vervolgens probeer ik hem te helpen, net als vrijwel iedereen in zijn omgeving dat gedaan heeft, door te praten, door sommige van zijn taken tijdelijk door anderen te laten overnemen. En Rob heeft zich laten opereren aan een maagzweer, een nieuwe structuur voor zijn show opgezet, en als ik nu de afgelopen weken z'n programma beluister, dan hoor ik een hele opgewekte, vrolijke, leuke Rob Stenders die uiterst fanatiek en serieus bezig is met een goed programma te maken."
de Recensent: het grote 3FM-nieuws van vorige week is het ontslag van KRO-discjockey Giel Beelen naar aanleiding van zijn uitspraak over 'Mein Kampf'. Vind U het een terecht ontslag?
Van der Lugt: "Persoonlijk zou ik hem om die uitspraak niet hebben ontslagen, maar ik ga daar niet over. De KRO heeft haar eigen set waarden en normen en binnen die set is de uitspraak van Giel kennelijk verkeerd gevallen. Ik heb dat maar te accepteren, dat is de realiteit van dit omroepbestel. Gelukkig kunnen we hem wel houden in de nachtprogrammering, daar ben ik blij om want ik vind het een zeer groot talent die vaak ten onrechte verweten wordt alleen maar om zich heen te schoppen. Natuurlijk is Giel spraakmakend, maar een programma als de 'Dope-show', waarin hij onder toezicht drugs gebruikte, had ook zeker een bepaalde educatieve waarde. Ik denk echt dat het beter is als luisteraars een zielsverwant horen roepen dat drugs helemaal niks is, dan dat we een autoriteit achter de microfoon zetten die heel paternalistisch roept dat drugs slecht voor je zijn.
Datzelfde geldt ook voor het programma waarin Giel zich door een hoer heeft laten pijpen in de studio. De meeste mensen hebben waarschijnlijk niet eens het hele programma gehoord en veroordelen het alleen op basis van het fragment waarin Giel klaarkwam. Ik vind het een prachtige uitzending van drie uur, waarin je de twijfel hoort, de hartstocht, de platheid, dat maakt zo'n uitzending voor mij acceptabel."
de Recensent: 3FM profileert zich erg met zogenaamde personality-shows, denk aan programma's van Beelen, Ruud de Wild, Stenders en Henk Westbroek. Wat is het belangrijkste: de muziek of de DJ's?
Van der Lugt: "Beiden. Het is één groot kleurrijk pallet dat je aanbiedt. Ik denk dat een discjockey van cruciaal belang is om de muziek onder de aandacht te brengen, in die zin moet je een DJ ook zien om (mede) een zeker doel te bereiken. Het hoeft ook allemaal niet zo vreselijk serieus te zijn, popmuziek is helemaal niet zo serieus. Er staan wat mensen op een gitaar te rossen, en soms werkt het en soms werkt het niet. Een zender als Studio Brussel (Belgisch alternatief radiostation - OR) vind ik persoonlijk vreselijk braaf en saai. Zo wil ik absoluut niet dat 3FM wordt."
de Recensent: hoe ziet de toekomst van 3FM er dan wel uit?
Van der Lugt: "Je moet constateren dat de samenleving steeds meer fragmenteert en individualiseert. Dat houdt in, zeker voor een publieke zender, dat je steeds meer zult moeten versmallen om voldoende weerklank te vinden bij je luisteraars. Dat betekent dat er dingen zullen afvallen, dat bepaalde programma's niet meer kunnen en dat vind ik jammer. Daarom is het zeker niet uitgesloten dat wij met specifieke doelgroepzenders op de markt zullen komen. Roel Benz van den Berg bijvoorbeeld maakte prachtige, bijna literaire popradio, dat zou je eigenlijk ergens een plaats moeten geven op een themazender, ook dat soort programma's moeten wij als publieke zender weer gaan aanbieden, iets dat de VPRO al op kleine schaal doet op internet met Radio 3 voor 12.
Voor de rest wat betreft de toekomst gaan we dit jaar een half miljoen investeren in nieuw talent, we hebben een heel programma daarvoor opgezet, zowel om mensen te vinden als om ze op te leiden. Die mensen zijn onze toekomst. Voor goede programma's heb je goede makers nodig en het is niet meer automatisch zo dat ze het eerste bij ons komen. Ik denk dat we bij 3FM al veel talent hebben zitten, ik noem Gerard Ekdom, Patrick Kicken, Erwin van der Bliek, maar we zullen altijd meer nodig hebben."
de Recensent: dit jaar komt er weer een veiling van etherfrequenties. Ziet U die toename van concurrentie als een bedreiging of een uitdaging?
Van der Lugt: "Dat is altijd een uitdaging."
de Recensent: zegt U dat omdat U dat vanuit uw functie moet zeggen of omdat U het echt meent?
Van der Lugt: "Dat meen ik echt! Kijk eens waar we vandaan komen, wat voor tinnef er in 1990 nog werd uitgezonden op dit radiostation, we hadden toen godbetert nog een sportprogramma op de zaterdagmiddag! 3FM is altijd alleen maar beter geworden van concurrentie, nooit slechter."

Links:

3FM
Radio 538
Giel Beelen
Reactie van Paul van der Lugt op het artikel van Nieuwe Revu
Column van Paul van der Lugt in de Radiogids
Radio 3 voor 12
Studio Brussel