Intro: Dichtung und wahrheit
Tijdens het Filmfestival in Rotterdam legt filmkunstenaar Peter Kubelka uit wat volgens hem readymades zijn. Hij doet dit na vertoning van zijn korte komische film Dichtung und Wahrheit. Een oermens vindt een steen en voegt er betekenis aan toe, door het te gebruiken om er een dier mee te doden. Tijdens de lezing toont Kubelka een steen die een vriend in zijn bestolen auto vond. ‘Homos Window Smasheros’ noemt Kubelka het, waarmee hij wil zeggen dat het van alle tijden is. Ook toont hij Afrikaanse spiritual readymades; stukken tak die volgens de vinders de vorm van een mens nabootsen. Waarmee men boze geesten verjaagd.
Rond
Als ik nu eens een portemonnee vind, of een briefje van 1000. Dan gaat vast alles weer goed. Met deze kinderlijke gedachten loop ik anderhalf jaar terug op het strand. Ik moest rust nemen, van de dokter, van mijn baas, van mijn collega’s, van mijn vriendin en van mezelf. Waar beter rust te zoeken dan tussen water, lucht en zand. Na een half uur lopen ben ik al vermoeid, iets waar ik thuis al last van heb na het tillen van een boodschappentas. Concentratieverlies, duizeligheid en overdreven vermoeidheid zijn de drie boze geesten die me sinds een paar weken van mijn werk houden. Ik heb er geen plezier meer in. En wat erger is, eenmaal thuisgekomen, heb ik ook geen zin om voor de lol een recensie voor deze site te schrijven. ‘Niets ernstigs, gewoon wat oververmoeid, misschien een verlate voorjaarsdepressie,’ diagnosticeert mijn huisarts. ‘Ga eens wat sporten,’ raadt hij mij nog aan. In mijn eerste poging daartoe, loop ik nu over het strand, te turen naar de schelpen. Hé, ligt daar niet een munt, een euro misschien? Wat ik opraap is een plat steentje, haast een perfect rondje, net iets groter dan een oud dubbeltje.
Beat
‘Ga eens wat sporten,’ echoot het tijdens de eerste vertoning van de debuutfilm van David Verbeek en Rogier de Blok. Beat gaat over een man van tegen de dertig die dit van zijn huisarts te horen krijgt. Verbeek en De Blok zijn derdejaars studenten aan de Filmacademie in Amsterdam en waren vorig jaar als bezoekers op het IFFR met een droom die nu al in vervulling gaat; hun eerste lange film draait op het festival. Het is een mooie film, die vooral qua verhaal en spel indruk wekt. Op de techniek (digitale camera) en op de editing valt wel wat aan te merken, maar de jongens zitten niet voor niets nog op school.
De hoofdpersoon, Peter, wordt door zijn baas eerst naar een andere afdeling gestuurd om tot rust te komen. In de kale ruimte hangt hij wat op een skippybal en slaat ongecontroleerd in het rond met een tafeltennisbatje. Door de kale ruimtes en kille plekken in Rotterdam als decor te gebruiken, wordt zijn vage RSI/burn out-gevoel opgeblazen tot een hysterie. Het komt vast door mijn sterk invoelend vermogen, maar op die momenten neemt de oud-patiënt het totaal over van de recensent in mij. Van buiten af bekeken is het niet meer dan een zware vermoeidheid in combinatie met ‘de weg een beetje kwijt zijn’, maar op de meest extreme momenten voelt het, zoals het er in Beat uitziet. Althans door mijn ogen.
Vierkant
Dit is geen toeval meer, nog geen halve minuut na mijn vondst, ontwaar ik een vierkant zwart steentje tussen de schelpen. Niet afgesleten en mooi glad, maar ruw en hoekig. Het oogt niet zo perfect als het rondje dat ondertussen in mijn portemonnee brandt, maar ik koester het als een waardevol teken, waarvan ik de betekenis nog niet ken. Eerst een rondje en nu een vierkant. Dat vraagt om een driehoek!
Driehoek
Ik zoek meer dan een uur, telkens schelpen en foute steentjes wegwerpend. Net als alles in die dagen, wordt de zoektocht al snel een obsessie. Het moet lukken en wel nu. Ik heb die ronde en die vierkante toch niet voor niets gevonden? Uiteindelijk sus ik mezelf en neem mokkend genoegen met een driekantig steentje dat nog maar nauwelijks in mijn portemonnee past. Hoe verrast en tevreden het mij stemde na de eerste twee vondsten, zo radeloos en ontevreden ben ik na het voltooien van mijn heilige drie-eenheid. De rust die ik zocht, laat ik achter op het strand. Mijn hoofd zit weer vol met spanning; het moet en zal zo snel mogelijk beter met me gaan.
Beat
Peter wordt een maand naar huis gestuurd, hij gaat overdreven fanatiek sporten, houdt zijn vrienden en zijn vriendin op afstand, ziet in alles de oplossing van zijn vage lichamelijke en geestelijke problemen. Hij stuit op een advertentie van een Indiase goeroe, zoekt gericht naar ervaringsdeskundigen op het internet en danst onvoorbereid zijn zorgen van zich af bij een rave. Zoekt en gij zult vinden, is niet altijd de meest effectieve methode bij de diagnose ‘vage klacht’.
Na afloop van de film, vraag ik de jonge regisseur waar hij het idee voor Beat vandaan heeft. Het zijn toch vooral laattwintigers/begindertigers die last hebben van de zogenoemde pre-midlife crisis. ‘De scenario-schrijver heeft RSI gehad,’ meldt David Verbeek, ‘en via via kenden we nog wat mensen met dit soort ervaringen. Dat zijn ook de mensen die je in de film ziet als Peter de internetsite bekijkt. Dat deel van de film is dus documentair.’
De ervaringen beginnen met iets puur fysieks, maar hebben vaak een andere achtergrond. Jonge volwassenen hebben veel keuzes, maar komen toch vast te zitten in een job of in een relatie. Alles moet kunnen, maar lukt niet altijd.
Slot: Dichtung und wahrheit
Het is niet voor niets dat ik het driehoekige steentje het eerst weer kwijt was. Zonder het te weten was het uit mijn los-geld-vakje verdwenen. Ik heb er ook niet meer naar gezocht. Net zo min voelde ik me verlost van een last, of greep ik dit teken aan om mijn geluk op een andere wijze verder te zoeken. Het is vooral de tijd, die de stenen uit mijn collectie doen slijten.
Terug naar kunstenaar Peter Kubelka. Het flesje spa waar hij uit drinkt, is ‘his own private mountain, with a hidden fountain.’ Wat een heerlijke man, hij voegt daadwerkelijk poëzie toe aan de waarheid! Na zijn inspirerende lezing, vertel ik hem van mijn vondsten. Dat ik pas nu weet, met spiritual readymades te maken hebben gehad. Dat ik pas nu mijn juiste verhaal kan toevoegen aan de voorheen betekenisloze steentjes. Ik leeg mijn portemonnee. Verlekkerd houdt hij het gladde ronde steentje in zijn hand. ‘Very beautiful’ meent hij. Dat ik na het vierkant zelf op zoek ging, vindt hij ‘the right attitude’. Ik heb hem maar niet verteld dat de zoektocht naar het derde steentje, niet zo’n goede ervaring was. En dat ik blij was dat ik het driehoekje weer kwijt was. Wel schonk ik hem het vierkante steentje, die hij met graagte aannam. Hij zit nu in de portemonnee van de Weense kunstfilmmaker Peter Kubelka. Ik heb nog één vondst te verliezen.