 |
|
 |
|
In Nederland wordt het toneelstuk van Ronald Harwood Het Verhoor genoemd, wat veel neutraler is dan het originele Taking Sides. De Engelse titel impliceert dat er keuzes gemaakt moeten worden. Dat kondigt ook Marijon Luitjes aan in de - best te missen - lezing voorafgaande aan de uitvoering. 'De toeschouwer zal heen en weer geslingerd worden tussen sympathie en antipathie voor de beide hoofdpersonen,' belooft zij letterlijk. Niets is minder waar.
Het Verhoor speelt zich af in Berlijn, 1946. Op het toneel is een aftands kantoor gerealiseerd met matglazen achterwand, waar zo nu en dan een mooi en functioneel schimmenspel ontstaat. Rondom reiken donkergrijze archiefladen tot aan het plafond. Wanneer tijdens het spel blijkt dat in die wanden deuren verborgen zitten, geeft dat een Brechtiaans effect. Regisseur Lodewijk de Boer lijkt te willen zeggen: wordt eens wakker, die naoorlogse Duitse situatie verschilt niet van de naoorlogse Screbrenica-tijd of andere hedendaagse voorbeelden. 
De Amerikaanse majoor Steve Arnold heeft tot taak de wereldberoemde dirigent Wilhelm Furtwängler te ondervragen. Toen in 1933 Hitler in Duitsland aan de macht kwam, stond Furtwängler op het hoogtepunt van zijn carrière. Anders dan zijn collega-dirigenten Arnold Schönberg, Bruno Walter en Otto Klemperer, die Duitsland verlieten, bleef Furtwängler zijn vaderland trouw. 'Muziek is kunst en kunst heeft niets met politiek te maken', vertelt hij Steve Arnold zelfverzekerd. Maar Arnold, door Theo Pont gestalte gegeven, is absoluut ongevoelig voor argumenten die met kunst of muzikale visie te maken hebben. Zelfs het feit dat Furtwängler de nodige Joden uit handen van de nazi's heeft gered, laat hem koud. Steve Arnold is vastbesloten om hoe dan ook de 'foute bandleider' zoals hij de dirigent onbeschaamd noemt, aan het kruis te nagelen. En daarom is het voor het publiek ook duidelijk aan wie het zijn sympathie wil schenken. Arnold is een grove klootzak, zonder beschaving, zonder mededogen, maar ook zonder motieven, zonder menselijke zwakke plek. Mijn bezwaar is dat we van Arnold maar één kant zien. Pont speelt hem fantastisch, daar niet van. Hij is consequent gedreven, zijn Nederlands spreekt hij met Amerikaanse intonatie, wat heel goed werkt. Toch zet hij maar een eendimensionaal personage neer. Als publiek wil ik weten waaróm die Amerikaan er zo op gebeten is om de Duitser als nazi te ontmaskeren. Wanneer hij tegen het einde van het stuk onthult dat hij bij de ontmanteling van de nazikampen is geweest, komt dat als mosterd na de maaltijd.
|
|
Bram van der Vlugt is een imponerende Furtwängler. Zelfverzekerd, onaangedaan, een zuil van integriteit. Moeiteloos laat hij de lompheid van Arnold langs zijn machtige gestalte afglijden. Ik twijfel geen moment aan zijn goede bedoelingen. Zijn bevlogenheid over muziek is hartverwarmend. Het is duidelijk dat hier een man staat, die leeft voor zijn vak, die zich verre houdt van politiek.
Pas aan het einde van de voorstelling, wanneer Steve Arnold zijn zwakke plek raakt -namelijk de opkomende ster van Herbert von Karajan- zie ik onzekerheid bij Furtwängler. Nerveuze bewegingen met de vingers, wat aarzelende reacties, 'n tikkende voet, maar alles zo subtiel dat het mijn sympathie nauwelijks aantast. Of zou hij toch..., liet hij zich toch gebruiken door het nazisme. Had hij wel degelijk Hitler-vriendjes en was hij per slot helemaal niet zo wereldvreemd als hij zich voordeed? Met deze vraag sluit het stuk af. Maar de vraag die zich bij mij opdringt na het zien van dit fascinerende toneelspel is een andere. Wat zou ik doen? Hoe dapper zou ik zijn als ik in zo'n situatie terecht zou komen? Welke keuzes zou ik maken?
Marjon Sarneel
|
|
|
|
|
