Deze vraag wordt in de bioscopen op verschillende manieren beantwoord. In Every stewardess goes to heaven maken een piloot en een stewardess met een charter de vlucht richting het hemelse. In Heaven doet een, van terrorisme beschuldigde, lerares het met een helikopter. Of ze er ook geraken, houd ik in het midden.
Erfenis
Heaven is de nieuwste Tykwer (Lolla rennt, Krieger und die kaiserin, Wintersläfer) en de laatste Kieslowski. Kryzstof Kieslowski, bekend van de dekalogserie en de trilogie Rouge, Blance en Bleu schreef een scenario maar kwam er niet aan toe dit te verfilmen. In 1996 werd hij in de hemel ontboden. Tom Tykwer mocht na veel Amerikaans getouwtrek dit scenario uit gaan werken. Toeval, de schuldvraag en allesoverheersende liefde in combinatie met mooie poëtische beelden. Kieslowski had het zelf niet mooier kunnen doen. Maar misschien wel iets realistischer.
Schuld …
Na het overlijden van haar man, wil de lerares Philippa (Cate Blanchett, speelde Elizabeth in Elizabeth en Galadriel in de Lord of the rings serie) zich wreken op een drugdealer. De man is niet alleen verantwoordelijk voor de dood van haar man, maar ook voor de ellende van veel van haar kinderen op school. De poging hem te vermoorden mislukt en vier onschuldigen komen hierbij om. Tijdens de verhoren die hierop volgen raakt ze in contact met een jonge agent/tolk Filippo (Giovanni Ribisi, herkende ik vooral als broertje van Phoebe in Friends maar speelde ook in Saving Private Ryan). Uit complete op-het-eerste-gezicht-liefde helpt hij haar ontsnappen.
… en boete
Wat volgt is een vluchtpoging en het ontstaan van een lotsverbond tussen Philippa en Filippo. Beide scheren hun hoofd kaal en dragen het zelfde shirt. Bij deze film gaat het niet om de spanning die de vluchtpoging oplevert. Tykwer trekt de angel uit dat deel van het verhaal door Phillipa al snel eerlijk te laten zijn tegenover Filippo en het publiek. Ze wil haar straf niet ontvluchten. Was niet uit op het vermoorden van onschuldigen en wil voor die daad boeten. Wat overblijft is het verhaal van een jonge agent die verliefd wordt, verraad pleegt, vlucht en zich zo in het ongeluk stort.
Tunnelvisie
Dit is te weinig voor een goed verhaal. Gelukkig gebeurt er nog wat in de wereld van Kieslowski en Tykwer. Iets dat uitstijgt boven de werkelijkheid van het verhaal. Iets poëtisch, religieus bijna en voor open doel ligt de beschrijving ‘hemels’. Het verbond sluiten Phillipa en Filippo niet met veel woorden. Het is te zien in de ogen van de jonge agent, vastberaden door adoratie. En die van de lerares, vertwijfelt zich vastklampend, maar met open vizier voor het einde. Daarnaast doen de beelden de rest. Ik wil het poëtisch noemen, maar eigenlijk slaat dat bijvoeglijk naamwoord nergens op. Het gaat hier namelijk alleen om een bepaald soort poëzie die betekenis verkrijgt uit de klank van de woorden en niet uit hun eigenlijke bedoeling. Neem hun vluchtpoging. Ze reizen per trein en komen daarmee uit een tunnel alsof ze een nieuwe wereld ingaan. Daarna vliegt de camera de lucht in laat het landschap laat zien. Glooiende heuvels met warme kleuren, her en der een boerderij en een eenzame boom op een heuveltop. Er spreekt verzoening uit die beelden als een soort voorbode van de hemelse toekomst.
Hemelvaart in stijl
Met het ophemelen van de stijl praat ik bijvoorbeeld de ongeloofwaardigheid van de vergevende vader (ook agent) van Phillipo niet goed. En zeker niet de vroeg uit het verhaal getrokken angel. Met een consistenter scenario had Heaven zeker een sterkere film geweest. Maar de prachtige beelden, rustige cameravoering en poëtische daadkracht die Tykwer ons voorschotelt, leveren een mooie droom op.
De hemel bereik je vast ook met meer gevoel dan verstand. En misschien is het daar niet meer dan prachtig vormgegeven, heerlijk smakende gebakken lucht.