Het probleem met een gerucht is dat er vaak een kern van waarheid inzit en je geneigd bent te denken dat waar rook is, ook vuur moet zijn. Helemaal problematisch wordt deze situatie als het gerucht over jou gaat en je probeert het te ontkrachten. Achterdocht en nieuwe geruchten zijn dan vaak jouw deel. Toch ging de oude wijsheid -dat het dus verstandig is om niet te reageren op roddel en achterklap- niet op voor de Amerikaanse familie Friedman. De 56- jarige docent Arnold en zijn 18-jarige zoon Jesse Friedman werden in 1987 beschuldigd van seksueel misbruik van tientallen jongens en eindigden beiden in de gevangenis, na een zeer geruchtmakend mediaproces. Capturing the Friedmans lijkt een poging tot eerherstel.
Regisseur Andrew Jarecki was eigenlijk bezig met een documentaire over verjaardagsclowns in New York. De populairste onder hen bleek David Friedman, oudste zoon en inmiddels in de veertig. Jarecki verdiepte zich in diens familiegeschiedenis en gooide daarna het onderwerp van zijn documentaire om. Het resultaat van dit regiedebuut was Capturing the Friedmans, winnaar van de Grand Jury Price op het Sundance Festival en openingsfilm van het International Documentary Festival Amsterdam (IDFA) in 2003.
Aan de hand van interviews met betrokkenen, homevideo’s en opnames van de rechtszaken wordt in de documentaire de ondergang van een op het oog normale New Yorkse familie geschetst. Goed, vader bestelde wel eens een blaadje met blote jongens erin en had als kind een incestueuze relatie met zijn broer, maar verder leek niets op de man aan te merken.
Tot de eerste aanklachten tegen hem werden ingediend en de sneeuwbal steeds groter en perverser werd. Er zou bijvoorbeeld naakt haasje-over zijn gespeeld in de klas en ook groepsverkrachtingen zouden aan de orde van de dag zijn. Uiteindelijk kreeg Arnold levenslang en pleegde hij zelfmoord in de gevangenis. Tot zijn dood hield hij vol onschuldig te zijn. Jesse kwam na 13 jaar vrij. Aan de hand van deze documentaire wil hij zijn zaak opnieuw gaan aanvechten.
Afgezien van de juridische procedures, diverse getuigen en de werkwijze van de opsporingsambtenaren destijds, biedt deze film dankzij de homevideo’s een even ontwapenend als ontluisterend beeld van de situatie bij de Friedmans thuis ten tijden van de processen. Er wordt geruzied, geschreeuwd maar ook piano gespeeld en gekke dansjes gedaan. De zoons geloven onvoorwaardelijk in ieders onschuld maar moeder Elaine houdt zich al mopperend en scheldend op de vlakte. Ook jaren later nog zegt zij koeltjes ‘niet te weten’ wie ze destijds moest geloven.
En daarmee vat zij deze hele film treffend samen. De documentaire maakt duidelijk dat er sprake was van een moderne heksenjacht op deze familie, waardoor een explosieve cocktail vol angst voor pedoseksualiteit, grootschalige perversiteit en sodomie ontstond waarin hoe dan ook koppen moesten rollen. Aan de andere kant zitten er ook hiaten in de verhalen van de Friedmans. Het feit dat de derde zoon Seth weigerde mee te werken aan de film en de houding van Elaine zorgen dat je als kijker toch argwanend wordt. Want tja, toch ook wel weer vreemd dat Arnolds broer niets afweet van de incest van vroeger. Onwillekeurig is zelfs verjaardagsclown David plotseling ongepast op een kinderfeestje. Terwijl hij er al helemaal niets mee te maken leek te hebben en als een gebroken man over zijn familie praat.
De kijker wordt dus medeplichtig want niemand heeft gelijk in deze film en de waarheid bestaat niet. Jarecki laat je dus bijna letterlijk de rook in de ogen waaien van dit vuur waar iedereen destijds naar op zoek was. Een betere manier om deze tragische geschiedenis te vertellen is niet denkbaar.