Evenement: Film by the sea
Locatie: Scheveningen
Datum bespreking: 09-09-2003
 

Afgelopen weken draaide in de bioscopen tussen de voorfilmpjes een mysterieuze trailer: Je ziet een vrouw en een man het strand oprennen, ze praten verhit met elkaar, terwijl het woeste water en de wind unisono met hun geschreeuw meedoen. Nergens een mens te bekennen. Het fragment is niet ondertiteld, iets dat bezoekers van de bioscoop doet denken dat er iets mis is. Net op het moment dat ik met beide ruziemakers mee ga leven, komt het doel van het filmpje in beeld: reclamemaken voor het Filmfestival By the sea. Moet ik nu het hele festivalprogramma af om te weten hoe het verder gaat met die twee op dat strand?

Om een filmfestival te bezoeken en eer aan te doen, zijn speed-pillen genoodzaakt. Of luciferhoutjes, al hebben die de onhandige bijkomstigheid dat de film in tweeën wordt gesplitst door een enorme paal. Nooit eerder bezocht de Recensent een filmfestival voor meerdere dagen, dus misschien valt het best mee en wordt je juist opgepept door de honderd en één films die je voorgeschoteld krijgt.
Film by the sea gaat haar vijfde jaar in en heeft uitgebreid naar Scheveningen. Vlissingen werd vast te klein, of te ver weg voor randstedelingen zoals ondergetekende. Het gehele Pathé-complex is veranderd in een festivalcomplex. Geen tiener meer te ontdekken die Pirates of the Carribean komt zien. Het aanbod van films lijkt nog maar nauwelijks op het normale aanbod in dit theater. Italiaanse films in overvloed, hommages aan Chaplin en Fellini, een enkele grote nieuwe film en veel nieuw werk voor later in de filmhuizen.

Couperus in vieren

Als iemand hier thuis hoort aan dit Scheveningse strand dan is het Louis Couperus wel. De schrijver van al weer twee eeuwen terug flaneerde zich hier kapot. Daar kunnen de hangjongeren op de huidige Boulevard nog wat van leren. Het kost deze beginnende festivalganger echter wel enige tijd voor hij Louis gevonden heeft. Hij zat verstopt onder de Etos in het winkelcentrum Palace promenade. Filmmaker Michael Helmerhorst vertoont daar zijn cinema & carré-productie Fidessa. De novelle van Couperus wordt gespeeld als een Griekse tragedie, voorzien van decors en muziek. Het geheel is met beleid in een computer gestopt en komt er in vier videobeamschermen weer uit. De kijker zit in het midden op draaibare krukjes en wordt aan alle kanten een mystiek tragedie gewaar. Het spel (Has Drijver, Nelly Frijda, Huub van der Lubbe, ea.) is overdreven ouderwets en vast ook zo bedoeld. Maar ondanks deze kleine hindernis grijpt de vertoning je beet. Het is niet zozeer het wat klassieke verhaal dat daarvoor zorgt, maar meer het beeldenspektakel en het verrassingseffect van de vier schermen. Een pijl die voor mij wordt weggeschoten, vervolgt zijn weg links of rechts uit mijn ooghoek en als ik snel genoeg ben, zie ik achter mij het oog van het slachtoffer van de pijl. De film/het videokunstwerk verdient een iets betere locatie, maar Couperus mag zich vier keer in zijn graf omkeren om deze bewerking goed te kunnen zien.

 

Charlie the greatest

De reden voor de Chaplin-hommage op het festival is een recente documentaire en de opgepoetste films die voor het eerst op dvd uitkomen. Hoe obligaat ook, als het betekent dat de oude films op groot scherm te zien zijn, kan het geen kwaad. De documentaire Charlie: The Life And Art of Charles Chaplin van Richard Schickel is een standaard biografie. Veel fragmenten uit films, een voice-over die het leven van CC aan elkaar praat en een stoet aan beroemdheden die stuk voor stuk kritiekloos het genie van CC hardop zitten te bewonderen. Het format ligt in de USA voor alle groten klaar en valt of staat bij de liefde die je hebt voor de persoon in kwestie.
Vooral de fragmenten in combinatie met het commentaar van de voice-over (Sydney Pollack) laten de kunde van Chaplin zien. In zwijgende grappen valt de mimiek ineens meer op dan de bananenschil op de voorgrond. Daarnaast worden de ups & downs in de carrière en het privé-leven van Chaplin overzichtelijk in kaart gebracht. De man is minstens 85 geworden en maakte tig films en laat nog steeds zijn sporen na. Toch is 132 minuten wat lang voor een standaard-bio. Daarom maar snel weer naar het echte werk: die stomme zwart-wit filmpjes.

In de documentaire over Chaplin zit een fragment uit een korte film (opvallend genoeg getiteld By the sea) uit zijn beginperiode: we zien Chaplin op het strand die perfect klunzig een grap uitbeeldt. De voice-over wijst ons kijkers erop dat film in die tijd wel iets bijzonder was, maar ook weer niet zó bijzonder. Op de achtergrond van het Chaplintafereel loopt een man in ouderwetse zwemkledij op zijn gemak naar het water en gaat zwemmen. Geheel onbewust van het feit dat hij in beeld loopt. De grap van Chaplin ben ik vergeten, maar de bewuste onbewuste zwemmer doet me dromen. Op de achtergrond van welke klassieker loop ik onbewust in mijn neus te peuteren?

Ricco van Nierop

 

* (Fidessa is nog tot en met 12 september in Scheveningen en op 13 en 14 september in Vlissingen te zien. Later ook op Het Nederlands Filmfestival in Utrecht.)

* Volgende week meer Film by the sea, met onder andere: The In-laws met Michael Douglas, Identity met John Cusack en wat Italiaanse hapjes.