Roddy Doyle

Smart thinking

Je hebt van die schrijvers die een heel oeuvre bij elkaar pennen over één bepaald onderwerp. Er zijn er ook die niet uitverteld raken over één bepaalde plaats of streek. Roddy Doyle (1958), is zo'n schrijver en Ierland is voor hem de plaats van handeling. Hij werd dan ook geboren in Dublin en werkte er veertien jaar aan de Greendale Community als leraar Engels. Deze jaren hebben een grote invloed gehad op zijn schrijverschap, vertelde hij Peter Nijmeijer van Vrij Nederland. Zo inspireerde een groep studenten hem voor de karakters van zijn debuutroman 'The Commitments' uit 1986. "De school is zo'n beetje het hoofdkwartier van een wijk. Een poppenhuis met de deur eeuwig open." Met de roman 'Paddy Clarke Ha Ha Ha' (1993), won Doyle de prestigieuze Engelse Booker Prize.

Doyle's nieuwste roman, 'A Star Called Henry' vormt het eerste deel van een geplande trilogie, met de naam 'The Last Roundup'. Een historische cyclus over Ierland en de opkomst van de IRA. De Amsterdamse uitgeverij Nijgh & van Ditmar, komt nu met een Nederlandse vertaling op de markt, onder de naam 'De Ster Henry Smart'. De vertaling is uitgevoerd door Aad van der Mijn, die mijn inziens nogal eens een uitglijder maakt. Er komen in het verhaal veel onnodig gecompliceerde zinnen voor. 'Maar goed', zei ze. 'Het is ook wel eens even dat het niet erger wordt'. Is zo een voorbeeld van een zin, waarvan je denkt 'kan hier niet iets geschrapt worden'. Of wat dacht u van 'Ze zeiden dat Guiness' stout ontbijt, thee en avondeten voor de havenwerkers was en letterlijk gold dat voor hen die één, twee keer te vaak verbannen waren naar een fosforboot'. Beide voorbeelden zijn natuurlijk goede Nederlandse zinnen, maar ze lijken het product van een zwoegende vertaler, die uiteindelijk kiest voor de meest letterlijke vertaling.

De verteller Henry Smart, een zelfverzekerd straatschoffie en zoon van een kreupele uitsmijter, neemt ons aan de hand mee door het Ierland uit het begin van de 20e eeuw. Het gezinsleven wordt hem vroeg ontnomen, waarneer zijn vader onder verdachte omstandigheden verdwijnt en zijn moeder alleen nog maar treurt over haar omgekomen kinderen. Als veertienjarige jongen raakt Smart betrokken in de paasopstand van 1916. Bij zijn kameraden van de Irisch Republican Army, vindt hij de genegenheid en aandacht die hij bij zijn familie heeft moeten ontberen. De idealen van een onafhankelijk Ierland lijken totaal aan Smart voorbij te gaan. Als de vijand nadert, richt Henry zijn loop niet op de Engelsen, maar op de ruiten van de winkels aan de overkant van de straat. 'Ik beschoot en vermoordde alles wat mij onthouden was geweest, alle onrecht, onrechtvaardigheid en schoenen - terwijl de jongens gaten in het leger sloegen'. 'Was ik een kleine Fenian? Een Sinn Feiner? Absoluut niet. Ik wist niet eens dat ik Iers was.' Smart overleeft als een van de weinige de opstand en wordt een ware volksheld. Als Hitman van de IRA geniet Henry na de opstand enorme populariteit, de aandacht waar hij jarenlang alleen van heeft kunnen dromen. Totdat hij bij de hoge heren uit de gratie raakt, door zijn affaire met een oudere lerares en er een prijs op zijn hoofd komt te staan. De inmiddels volwassen Henry, wordt zich bewust van de leegheid van zijn bestaan en gaat op zoek naar zijn wortels.