Een niet geboren baby zwemt rond in de baarmoeder. In de clip Teardrop van Massive Attack van enkele jaren terug werd dit mooi in beeld gebracht. Plastisch maar warm zweeft de friemelige baby met de duim in de mond. Wat denkt zo'n foetus? Kan het wel denken?

Volgens Abdelkader Benali wel, als we zijn nieuwste roman moeten geloven. In De langverwachte denkt de foetus niet alleen, maar vertelt ze de lezer ook haar hele voorgeschiedenis. Over haar tienerouders en hun ouders. Over Rotterdam en Iwojen, Marokko. Een fantastische vertelling bestaande uit vele rondes. Met als rode draad de langverwachte die over de buitenwereld vertelt alsof ze contact heeft via de navelstreng. En waarom ook niet?

Hoge verwachtingen

Benali verraste in 1996 met zijn debuut Bruiloft aan zee. Een boek dat zoveel frivoliteit en schrijfplezier uitstraalt dat de lezer er schittering in de ogen van krijgt. Hij gooide Nederlandse kinderliedjes door Marokkaanse sprookjes en dat alles achterin een snelrijdende taxi door het zand van Noord-Afrika. Het leverde een zwarte komedie op over een door migratie gekleurde generatiekloof. Niet voor niets werd Benali de prijs-winnende-groot-genre-vermenger genoemd. Ondertussen schreef hij de toneelstukken Yasser en De Ongelukkige en werden losse stukken gebundeld onder de titel Berichten uit Maanzaad Stad. Daarnaast produceerde hij nog columns voor het Leidse Universitaire blad Mare en het Algemeen dagblad, waar hij ook boeken recenseert. Dat neemt niet weg dat Benali zijn titel goed gekozen heeft. Hoe langer de lezers hebben moeten wachten, hoe hoger de verwachtingen zijn geworden. Benali begint gewaagt met zijn idee, om het verhaal te brengen vanuit de baarmoeder. Als je eenmaal aan het lezen bent, vergeet je echter al snel die foetus en die baarmoeder. Pas als Benali letterlijk verwijst, wordt de lezer aan de prenatale prater herinnerd. "En nu komt het moment waarop mijn vader …", "Toen grootmoeder Malika…" Maar grotendeels komen, wat ook logisch is, vooral anderen aan het woord. Benali gebruikt hiervoor een boven de personages uitstijgende auctoriele verteller. Moeder Diana en opa Rob doen het Nederlandse deel. Vader Mehdi, grootmoeder Malika en grootvader Driss het Marokkaanse en tevens grootste deel. Hoe het gezin in Marokko leeft. In het gebied Iwojen, wat ook in Bruiloft aan zee een belangrijke rol speelde. En hoe het gezin naar Nederland verkast. De verhalen volgen elkaar in rap tempo op. Malika is een zwijgende vrouw geworden en haar man Driss weet hier niet mee om te gaan. Daarnaast is hij al jaren bezig zijn rijbewijs te halen. De verhalen over de aanstaande jonge vader Mehdi gaan over in de verhalen van zijn vader Driss die in Marokko opnieuw opzoek gaat naar liefde. Benali beschrijft het allemaal met smaak, met humor en een stijl en sfeer die de lezer weer achterin de taxi zet van Bruiloft aan zee.

Mooi moeras om in te verzuipen

Het is niet erg te verdwalen in een moeras van verhalen. Alleen is er het gevaar weg te zinken in het moeras, hoe mooi het moeras ook is. En dan kunnen de verhalen nog zo spetterend verteld worden, de hoeveelheid overvalt me. Ik heb als lezer toch een beetje een pad nodig die mij door het moeras van verhalen leidt. De langverwachte baby die alles overziet, slaagt er niet in als bindende factor op te treden. Het kost moeite overzicht te houden. Benali had moeten schrappen, de dop wat sneller op zijn overvolle pen moeten doen. Het is niet voor niets dat ik zo vaak terugkom op zijn debuut. Stijl, vaart en humor zijn zeker niet minder, maar komen niet genoeg tot hun recht. Zijn debuut was niet half zo dik, maar beter geconstrueerd. In De langverwachte komen de personages niet genoeg tot leven, ondanks dat er genoeg ruimte is. Ze grijpen mij als lezer niet aan, omdat er teveel aan de hand is. Benali is leeggelopen en de lezer verzuipt in het moeras.

Vreemd genoeg deed deze leeservaring mij denken aan mijn pogingen De duivelsverzen van Salman Rushdie te lezen. In dat licht staat, ondanks bovenstaand oordeel, de status van meesterwerk dus nog volledig open.

Ricco van Nierop