Op het eerste gehoor klinkt de nieuwe cd van Aimee Mann, Lost in space, hetzelfde als haar overige werk. Haar laconieke stem, het ontspannen geluid: het klinkt allemaal erg bekend, we hebben dit allemaal al eerder mogen bewonderen op o.a. Bachelor no. 2, en de soundtrack Magnolia. Maar na een paar luisterbeurten valt het grote verschil op, een verschil dat bij nader inzien essentieel is: Aimee Mann is haar humor kwijt. Uit haar teksten sprak altijd een zekere treurigheid, een scherpzinnige gedeprimeerdheid. Het verschil met het voorgaande werk is dat ze nu de relativerende humor achterwege laat. Wat overblijft, is een breekbare, donkere en vooral sfeervolle plaat.
Aimee Mann heeft haar bekendheid te danken aan de film Magnolia, waarin haar muziek een centrale rol speelt. De film vertaalt het levensgevoel dat uit de liedjes spreekt op onnavolgbare wijze (of andersom natuurlijk). De film wordt bevolkt door eenzame mensen - mensen met hele gewone verlangens, maar die daar op de een of andere manier in gefrustreerd worden. Hulpeloze mensen, misschien is dat de beste typering voor de personages. Magnolia is een gitzwarte film: aan het slot breekt zelfs het einde der tijden aan. Maar de film wordt gered van de zwaarmoedigheid door de aandoenlijkheid van de personages en een flinke dosis humor (en ja, ook door het hoopvolle slot). En dat is precies de kracht van Manns eerdere werk. Teksten als Hey kids look at this: itīs the fall of the worldīs own optimist hebben eigenlijk geen verdere uitleg nodig. Het is een treurige mededeling die met een kwinkslag wordt gebracht - het uiteindelijke effect daarvan is, dat de treurigheid veel schrijnender overkomt.
Het prachtige cd-boekje van Lost in space bereikt precies hetzelfde effect. Het bevat striptekeningen, zoals we die eigenlijk wel kennen: duistere gebouwtjes, autoīs in het donker, een man met een hoed onder een lantaarn. Ook hier: aandoenlijk, op het grappige af, maar vooral: eenzaam. Het stripverhaaltje over de automobilist die zonder reden van de snelweg afgaat is welbeschouwd hartverscheurend. Hij geniet aanvankelijk van de stille omgeving, maar gaandeweg bekruipt hem in het donker een onverklaarbare angst. Hij haast zich naar huis, waar hij een oude plaat opzet, die hem bevrijdt van zijn sombere gedachten. Tot de plaat afgelopen is. Oh well, zegt het poppetje. Werkelijk: er zijn lange gedichten geschreven over eenzaamheid, maar die dat minder duidelijk overbrachten dan juist dit stripje. Overigens: ik denk niet dat het Aimee Mann hier gaat om een particuliere eenzaamheid: net als in Magnolia, en net als eigenlijk in al haar liedjes, gaat het om de eenzaamheid van de mens in het algemeen, zoals de titel Lost in space ook suggereert.
Wordt dat dan niet vreselijk zwaarmoedig, zeker nu Aimee Mann de humor (die een trucje dreigde te worden) weglaat? Dat valt gelukkig wel mee. De teksten zijn de meest treurige die ik van haar ken - met uitzondering misschien van The moth: The moth donīt care when he sees the flame. Maar de arrangementen maken de muziek eerder melancholisch dan deprimerend. Het geluid van de instrumenten (de gitarist maakt bijvoorbeeld prachtig subtiel gebruik van zijn vervormingspedaal) geeft de cd een heel eigen sfeer. Het arrangement van Invisible ink is bijvoorbeeld erg sterk. De cd mist juweeltjes als Save me, Deathly of Nothing is good enough, zoals die op haar vorige platen te beluisteren zijn. Maar meer dan de eerdere cdīs is Lost in space een geheel. Deze cd komt het best tot zijn recht als je hem op je gemak draait, en dan het liefst een aantal keer achter elkaar.
Ook Manns zangstijl biedt de nodige relativering. Haar nonchalante dictie kan de meest trieste tekst van een ironische klank voorzien. Maar het kan ook andersom werken. Het refrein van This is how it goes is op zichzelf weinig interessant, ja bijna onnozel: Itīs all about drugs, itīs all about shame. And whatever they want, donīt tell them your name. Maar de zang voorziet het van een enorme dramatiek. Onnodig nog te benadrukken dat ik de stem van Aimee Mann tot de heel zeldzame reken. Die, om met Michael Stipe te spreken, de ingrediënten van een potje jam kunnen voorlezen en toch ontroerend zijn. Luister bijvoorbeeld eens naar het titelnummer, of de sublieme afsluiter Itīs not. Aimee Mann is voor mij lang de zangeres van Magnolia geweest. Die plaat kwam mij zo compleet voor, ik kon me niet voorstellen dat de maker daarvan nog iets anders zou kunnen produceren. En als ze dat zou doen, dan kon het niet anders: het zou of een grote teleurstelling worden, of een heel bijzondere cd. Het werd wat ik hoopte: een heel bijzondere cd.